یک غلط مصطلح یک استنباط نادرست/ باندهایی در دانشگاه وجود دارد که از ورود افراد جدید جلوگیری میکنند

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم«پویا»، نمایشگاه «طعم عکس ۲» واقع در «نگارخانه آریا»،  در حالی به روز پایانی خود رسیده است که طی ۱۰ روز از شروع آن، نشستهای تخصصی بسیاری درباره موضوعات مختلف عکاسی صنعتی و تبلیغاتی برگزار شد. این نمایشگاه به همت «یدالله ولی زاده» رئیس انجمن عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران برپا شده‌ و رویکرد آن توجه بیشتر به مفهوم است. آثار عکاسانی که در این نمایشگاه حضور دارند نیز بر همین اساس، نگاهی نو به محصولات دارد و تکراری نیست. به همین مناسبت با رئیس انجمن عکاسان صنعتی و تبلیغاتی ایران درباره مسائل مختلف این گونه عکاسی به گفتگو نشسته‌ایم.

تسنیم: برای شروع از تفاوتهای  عکاسی تبلیغاتی و صنعتی برایمان بگویید.
 ولی‌زاده: عکاسی صنعتی  آنچه که هست را بدون نورپردازی های خاص یا «اگزجره» کردن سوژه نمایش می‌دهد تا اطلاعات مربوط به محصول را به طور صحیحی به مخاطب منتقل کند. این یک غلط مصطلح است که عکاسی صنعتی را به این معنا می‌دانند که از محیط‌هایی مانند کارخانه عکاسی شده باشد. در حقیقت عکاسی صنعتی را به غلط عکاسی لوکیشن می‌دانند و حتی عکاسی تبلیغاتی را بخشی از این نوع از عکاسی میدانند در حالی که این دو تفاوت های بسیار زیادی دارند. هم در نوع نگرش و هم در عملکرد. آن چیزی که در عکاسی فضاهای صنعتی اسم برده می‌شود و امروز  به اسم عکاسی صنعتی رایج شده، در حقیقت عکاسی لوکیشن است که آن هم خود بخشی از عکاسی تبلیغاتی است. در حقیقت همه اینها بخشی از عکاسی تبلیغاتی هستند. ولی معنای حقیقی عکاسی تبلیغاتی، عکسی است که در آن خلاقیت، نورپردازی و ایده پردازی وجود داشته باشد و در واقع خیلی وابسته به اجرا و مفهوم هست.

 

تسنیم: همان طور که می‌دانید عکس قدرت بصری بیشتری از طرح های گرافیکی دارد، خیلی از مجله های معتبر دنیا از عکس برای طرح روی جلد خود استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد در کشورمان کمتر این اتفاق میافتد. نظر شما در این باره چیست؟

گرافیک ایران گرافیک اروپای شرقی است

ولی‌زاده: قبل از اینکه به این سوال پاسخ بدم، باید بدانیم که گرافیک ایران گرافیک اروپای شرقی است. گرافیکی اروپای شرقی بر خلاف اروپای غربی که بر اساس تصاویر و عکس است، مبنایش بر روی تصویرگری و تصویر سازی استوار است. برای همین در ایران کمتر از عکس استفاده می‌شود.

تسنیم: چرا این رویکرد بوجود آمده؟
ولی‌زاده: یک باور غلط وجود دارد مبنی بر اینکه هرچقدر روی اثر کار گرافیکی بیشتری انجام شده باشد می‌گویند برای این کار زحمت بیشتری کشیده شده است. ولی باید بدانیم حتی اگر از عکس هم استفاده نکنیم دنیا، دنیای سادگی و ایده‌پردازی است. در حقیقت ایده‌ها بیشتر از نوع اجرا بر تصاویر حاکم هستند. برای اینکه حرکت رو به جلو داشته باشیم باید به سمت سادگی برویم نه اینکه با تصویرسازی تصاویر غیر واقعی این موضوع را اثبات کنیم که کار زیادی انجام داده‌ایم.

تسنیم: آیا این حرف صحیح است که بیشتر کارفرمایان در ایران تصاویر گرافیکی را به عکس ترجیح می‌دهند؟ بعضی میگویند به دلیل وسعت تصاویر گرافیکی که امروزه در اینترنت وجود دارد، بستر ایده پردازی بیشتری نسبت به عکس دارد و یک گرافیست به راحتی میتواند حتی آن را کپی کند. ولی یک عکاس حتی با دیدن عکس خیلی سخت میتواند آن را کپی برداری کند چرا که چیدمان نور و تکنیک استفاده شده را صرفاَ از روی عکس به سختی میتوان تشخیص داد.
ولی‌زاده: شاید زمانی حرف شما صحیح بود ولی امروزه دیگر این طور نیست.عکس بین مردم جایگاه دارد. برای نمونه امروزه در بسته بندی، عکس آن محصول را قرار می‌دهند نه یک تصویر ساخته شده گرافیکی را. چرا که عکس به خاطر واقعی بودنش همیشه برای مخاطب باورپذیر است. امروزه این موضوع روشن شده که عکس خوب با نورپردازی مناسب تاثیرش به مراتب از تصویرسازی خوب بیشتر است.

تسنیم: انگیزه شما از برپایی نمایشگاه «طعم عکس ۲» چیست و برگزاری نمایشگاه های تخصصی عکس تبلیغاتی در ایران چه سابقه ای دارد؟

یک غلط مصطلح، یک استنباط نادرست

ولی‌زاده: این گونه نمایشگاه در ایران سابقه دارد. زمانی که ما انجمن را تاسیس کردیم در سال ۸۶ یک نمایشگاه صنعتی و تبلیغاتی در فرهنگسرای نیاوران برگزار کردیم که خیلی نمایشگاه موفقی بود. یک نمایشگاه به همت آقای «حقی» از موسسان انجمن برگزار شد. و بعد از آن ما حدود ۶ سال است که نمایشگاه صنعتی و تبلیغتی برگزار می‌کنیم. اگر بروشور نمایشگاه من را مطالعه کرده باشید به بخشی از انگیزه‌هایم برای برپایی این نمایشگاه پی خواهید برد. در ابتدای این بروشور آمده «یک غلط مصطلح، یک استنباط نادرست». ما در ایران همیشه فکر کرده‌ایم عکاسی تبلیغاتی عکاسی از اشیائی مثل یک ظرف، شکلات و غیره است در حالی که از وجوه دیگر عکاسی تبلیغاتی غافل شده‌ایم. عکاسی تبلیغاتی پتانسیل بسیار بالاتری دارد. در حقیقت امروزه در کشورهای پیشرفته، عکاسی تبلیغاتی به هنر خیلی نزدیک شده و ما آثاری را از عکاسان بزرگ دنیا بر دیوار گالری های هنری می‌بینیم که اساساً تبلیغاتی هستند. من می‌خواستم این اتفاق در ایران هم بیافتد. ما در این نوع عکاسی می‌خواهیم نشان بدهیم محصول محور نیستیم، بلکه می‌توانیم از روش های دیگری مانند ایهام و یا ایجاز برای عکاسی تبلیغاتی استفاده کنیم. ما برای یک محصول عکس تبلیغاتی می‌گیریم در حالی که ممکن است به جای محصول  اثراتش در عکس وجود داشته باشد. مثلاً اگر محصول آرامش بخش است، آرامش را در عکس نشان داده بشود و یا اگر انرژی زا است، انرژی را در عکس نشان بدهیم. امروزه این نوع تبلیغات است که حرف اول را در دنیا می‌زند. دلیلش هم این است که دیگر امروزه ما در اجرا به تکرار رسیده‌ایم. این تکرار باعث شده که دیگر اثر دیده نشود. هدف دیگر این نمایشگاه نیز بالا بردن درک بصری مخاطب است.
تسنیم: آیا عکاسی تبلیغاتی امروزه در انتقال مفاهیم انسانی هم نقشی برای خود متصور است؟ و اگر هست این گونه نگاه را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما باید ابتدا مرزهای بین عکاسی تبلیغاتی و هنری را برداریم

ولی‌زاده: در کشورهای پیشرفته عکاس‌های هنری، عکاس تبلیغاتی هم هستند. مشخص است که یک عکاس هنری وقتی می‌خواهد کار تبلیغاتی انجام دهد کارش بر اساس ذهنیت هنری‌اش شکل میگیرد. ما باید ابتدا مرزهای بین عکاسی تبلیغاتی و هنری را برداریم. هنوز عده ای معتقدند چون عکاسی تبلیغاتی سفارشی است پس هنر محسوب نمی‌شود. در حقیقت همه نوع عکاسی هنر است مانند عکاسی خبری که شاید در ظاهر جایگاهش در روزنامه باشد ولی بازهم در نمایشگاه‌ها به بازدید عموم در می‌آید.

تسنیم: من در نمایشگاه اخیر چند عکس را با مضامینی مانند ترک دخانیات و از این قبیل را دیدم که جدای از منافع مادی، پیام فرهنگی داشتند. تا به حال شده یک نهاد مشخص فرهنگی برای انتقال یک ارزش به شما سفارش عکاسی بدهد؟
ولی‌زاده: خیلی کم این اتفاق می افتد. بیشتر ترجیح می‌دهند این گونه کارها را با تصاویر گرافیکی انجام دهند. امروزه عکاسی تبلیغاتی صرفاً تبلیغ محصول نیست بلکه پیام رسان و فرهنگ ساز است. برای نمونه در تبلیغات یک شرکت خودرو ساز آلمانی ما یک بچه را میبینیم که کمربند ایمنی بسته و با تلفن همراهش مشغول بازی است. پیام این آگهی این است که زمان رانندگی از تلفن همراه استفاده نکنید که یک پیام فرهنگی است. البته در زیر این عکس، شرکت برند خود را حک کرده است. این حرف کاملاً صحیحی است که با عکس میتوان پیام فرهنگی داد که از مدیاهای دیگر خیلی اثر گذارتر باشد. این توانایی امروز در ایران هم وجود دارد ولی متاسفانه از آن خیلی کم استفاده می‌شود. برای  نمونه می‌توانم از عکسی بسیار موفق با مضمون احتیاط در  رانندگی که با سفارش پلیس راه گرفته شده نام ببرم . این عکس بچه ای نگران را در پشت شیشه نشان می‌داد که گویی انتظار پدر یا مادر خود را می‌کشید. بدون شک این نگرانی تنها با عکس قابل انتقال به مخاطب است. ولی متاسفانه این قبیل کارها مقطعی انجام می‌شود.

تسنیم: ایده این عکس که برای احتیاط بیشتر راننده از انتظار فردی وابسته به او در خانه کمک گرفته بسیار خلاقانه است. فکر می‌کنید در عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران چقدر این خلاقیت وجود دارد؟ و همچنین در ارائه کارهای تبلیغاتی، عکاسان ایرانی چقدر خودشان مولف هستند؟
ولی‌زاده: به نظر من عکاسان ایرانی بسیار خلاق و باهوشند. ولی برای به ظهور رساندن این خلاقیت به بستر سازی و حمایت احتیاج دارند. ما با برپایی این نمایشگاه ها میخواهیم عکاس خود را محدود نکند و با استفاده از خلاقیت در ایجاد مفهوم و معنی، مخاطب را به آنچه که در نظر دارد هدایت کند. مانند عکسی که ایجاد حالتهایی مثل گرسنگی یا یاس و نا امیدی می‌کند. قدرت زیادی در عکس نهفته است.

 تسنیم: اینکه عکاسان در ایران چندان به این وجه دقت نظر ندارند آیا علتش عدم شناخت کافی مسائل پایه از هنر مثل زیبایی شناسی و یا فلسفه هنر است؟

یک عکس ایده محور برای تاثیر گذاری احتیاج به شاید هفته‌ها اندیشیدن و تشکیل اتاق فکر داشته باشد.

ولی‌زاده: تقریبا همین طور است. عکاسی صنعتی سهل الوصول تر از عکاسی مفهومی است. چرا که با گذاشتن محصول مقابل دوربین و چند تکنیک نور پردازی می‌توان عکسی زیبا گرفت. ولی یک عکس ایده محور برای تاثیر گذاری احتیاج به شاید هفته‌ها اندیشیدن و تشکیل اتاق فکر داشته باشد. متاسفانه عکاسان ما بیشتر وابسته به تکنیک هستند تا وابسته به ذهنیتشان. اگر این اتفاق بیافتد دیگر دوربین و تکنیک امتیاز چندان مهمی برای عکاس محسوب نمی‌شود و آن چیزی که عکاس را متمایز میکند ذهنیت اوست.

تسنیم: فکر می‌کنید چگونه عکاسان می‌توانند به این ذهنیت برسند؟

ولی‌زاده: به نظر من به غیر از آموزش عکاسی مفهومی، این گونه نمایشگاه‌ها در خصوص توجه به معنا گرایی می‌توانند بسیار کمک کنند چرا که عکاس در آن خود را به چالش میکشد.
تسنیم: به نظر شما شناخت مبانی هنر چقدر می‌تواند به عکاسی کمک کند؟ این شناخت را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید.

امروز جامعه هنری ما در اغلب موارد سوادی به وسعت یک اقیانوس ولی به عمق یک بند انگشت دارد

ولی‌زاده: این شناخت در بین عکاسان ایران چندان گسترده نیست. بنابراین شاید یک عکاس، عکس خوبی گرفته باشد ولی این عکس خوب بدون آگاهی و شناخت اصول گرفته شده است. امروز جامعه هنری ما در اغلب موارد سوادی به وسعت یک اقیانوس ولی به عمق یک بند انگشت دارد. از طرفی هم دانستن دانشهایی مانند فلسفه هنر، جامعه شناسی و یا روانشناسی درست است که به عکاس کمک می‌کند ولی قرار دادن این موضوعات به عنوان مبانی عکاسی کار اشتباهی است. 

تسنیم: چقدر در ایران عکاسان به سمت عکس های ساختار شکن تمایل دارند؟

ولی‌زاده: باید توجه کرد ساختار شکنی نباید بدون دانش و بدون دلیل اتفاق بیافتد. در کشور ما عکاسی ساختار شکنانه وجود دارد ولی اکثراً این کار بدون داشتن علم کافی اتفاق می‌افتد.

تسنیم: شما در گذشته مدرس دانشکده هنر بوده‌اید، شرایط دانشگاه‌های عکاسی ما چگونه است؟

متاسفانه باندهایی در دانشگاه وجود دارد که از ورود افراد جدید و نگاه جدید جلوگیری می‌کنند

ولی‌زاده: دانشگاه های عکاسی ما با اینکه در مباحث نظری تقریبا قوی هستند، ولی در مسائل تکنیکال، فوق العاده ضعیف عمل می‌کنند. بنابراین کسی که از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شود، عموماً نمی‌تواند انتظارات جامعه را برآورده کند. مشکل اساسی در به روز نبودن اساتید است که حرف جدیدی برای گفتن ندارند متاسفانه باندهایی در دانشگاه وجود دارد که از ورود افراد جدید و نگاه جدید جلوگیری می‌کنند.
تسنیم: وضعیت کتاب های عکاسی موجود در بازار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ولی‌زاده: متاسفانه کتاب ها بسیار قدیمی هستند و در اکثر موارد عملکردی منفعلانه دارند. در بعضی از موضوعات مانند نورپردازی اصولاً هیچ منبع خوبی وجود ندارد و این روند باید با کمک اساتید با دانشی که داریم حتماً اصلاح شود.
تسنیم: به عنوان سوال آخر، در شرایطی که کشور ما راه اقتصاد مقاومتی را در پیش گرفته چقدر عکاسی تبلیغاتی و صنعتی میتواند به پیشبرد این موضوع کمک کند؟
ولی‌زاده: عکاسی تبلیغاتی، مدیاای است که صنعت وابستگی زیادی به آن دارد. ممکن است میلیاردها تومان برای تولید یک محصول هزینه شود. اما اگر مشخص نشود این محصول  با چه روشی به فروش برسد و یا چگونه  به خریدار خریدار معرفی شود، چه بسا آن همه سرمایه گزاری به هدر برود و تعداد زیادی کارگر بیکار شوند و در آخر نیز سرمایه گزار ترجیح بدهد پولش را در جایی غیر از تولید به کار گیرد. چیزی که به داد تولید میرسد تبلیغات است و آنچه تبلیغات را حمایت میکند عکس است. باید این دیدگاه نادرست که تبلیغات و عکاسی هزینه است اصلاح شود. چرا که عکاسی و تبلیغات یک سرمایه گزاری پایدار است.

=======================

مصاحبه از محمد فواد وکیلی

انتهای پیام/