تورم در باداری همیشه یک عارضه طبیعی نیست
حنان مکتوفی -dabir1
۸ دی ۰۰
15۰241
سارا صابونی
تورم دست و پا، عارضه‌ای کاملا طبیعی در بارداری است. در واقع بیشتر مادران باردار، تورم یا ادم بارداری را تجربه می‌کنند. اما چرا؟ در این مطلب همراه ما باشید تا علت‌های تورم در بارداری را به شما بگوییم و نکاتی را توصیه کنیم که بتوانید راحت‌تر با این عارضه کنار بیایید و کمتر اذیت شوید. البته فراموش نکنید که مواردی ممکن است وجود داشته باشند که باعث شود تورم بارداری نگران‌کننده شود.
در اوایل بارداری از دیدن شادابی پوست و درخشش موهایتان راضی و خوشحال هستید. اما یک روز انگار زیبایی بارداری‌تان را کسی از شما دزدیده باشد؛ به خودتان نگاه می‌کنید و حتی نمی‌توانید باور کنید این دو پای ورم کرده مال خودتان هستند!
تورم دست و پا، عارضه‌ای کاملا طبیعی در بارداری است. در واقع بیشتر مادران باردار، تورم یا ادم بارداری را تجربه می‌کنند. اما چرا؟ در این مطلب همراه ما باشید تا علت‌های تورم در بارداری را به شما بگوییم و نکاتی را توصیه کنیم که بتوانید راحت‌تر با این عارضه کنار بیایید و کمتر اذیت شوید. البته فراموش نکنید که مواردی ممکن است وجود داشته باشند که باعث شود تورم بارداری نگران‌کننده شود. در ادامه توضیح خواهیم داد که چه زمانی تورم بارداری نشان‌دهنده‌ی مشکلی جدی است.
علت تورم در بارداری چیست؟
طی بارداری، بدن شما کارهای بسیار سختی انجام می‌دهد و خیلی چیزها در بدنتان افزایش می‌یابد. یکی از این تغییرات، افزایش قابل توجه مایعات در بدنتان است. وقتی باردار هستید، حجم کلی مایعات بدنتان می‌تواند تا هشت لیتر افزایش پیدا کند که چیزی معادل ۳۳ فنجان می‌شود!
در موارد نادر، تورم می‌تواند علامت مشکلی جدی‌تر باشد. اگر فقط یکی از پاهایتان متورم شده و همراه با درد، قرمزی یا گرم شدن است، باید مسئله لخته شدن خون را مدنظر داشت و زودتر پزشک را در جریان قرار داد
ضمناً حجم پلاسمایتان نیز ۳۰ تا ۵۰ درصد بیشتر می‌شود که به معنی افزایش حجم کلی خون نیز هست.
بسیار خب، این‌همه مایعات کجا هستند؟ سؤال خوبی است. مقداری از این آب در سلول‌هایتان می‌ماند تا به عملکردشان کمک کند. بقیه مایعات نیز در خارج سلول‌هایتان جمع می‌شوند تا انتقال اکسیژن را راحت‌تر و بیشتر کنند، ضایعات را دفع کنند و جریان الکترولیت‌ها را کنترل نمایند. افزایش پلاسما، واکنشی نسبت به نیازهای روزافزون جفت و اندام‌های مادرانه‌تان است. حجم خون شما باید بیشتر شود تا نیازهای جنینتان تأمین شود.
وقتی جنین شما در سه ماهه سوم به زمان تولد نزدیک‌تر می‌شود، حجم خون شما به بیشترین میزان خود می‌رسد. به همین دلیل است که تورم بدنتان در این زمان به اوج خود می‌رسد.
اما این تمام ماجرا نیست. افزایش چشمگیر مایعات بدن در بارداری با افزایش سطح سدیم نیز همراه است و همه‌ی آن‌هایی که تجربه‌ی بارداری را دارند می‌دانند خوردن یک تکه کوچک پیتزای بیرون چه می‌تواند بکند. سدیم بر نحوه‌ی جذب آب توسط بدن اثر می‌گذارد. حتی یک افزایش اندک در سدیم می‌تواند باعث شود احساس کنید حسابی پُف کرده‌اید و متورم شده‌اید.
علائم تورم نرمال در بارداری
کاملا طبیعی است که حلقه‌تان برایتان تنگ شود و کفش‌هایتان دیگر اندازه‌تان نباشند. در واقع کمی تورم تدریجی در انگشتان دست، پاها، قوزک پاها و کف پاها طی بارداری، بخشی نرمال از این دوران است. شاید متوجه شوید در پایان روز، تورمتان بیشتر می‌شود. علت آن این است که مایعات اضافی در بدنتان در قسمت‌های از بدنتان که از قلب دورتر هستند جمع می‌شوند. روز گرم و مرطوب، یا زیاد روی پا ایستادن نیز می‌تواند سبب تورم بارداری شود.
با وارد شدن به سه ماهه دوم و سوم بارداری، فشار بیشتری از طرف جنین در حال رشدتان به شما وارد می‌شود و ضمناً افزایش حجم خون در بدنتان می‌تواند جریان خون در پاهایتان، قوزک پاهایتان و کف پاهایتان را تحت تأثیر قرار داده و باعث شود تورم بیشتری را تجربه کنید.
نکاتی برای کاهش تورم نرمال در بارداری
گاهی، تورم بارداری می‌تواند مانند تغییر حس بویایی و سوزش سر دل، اجتناب‌ناپذیر باشد که در کنار لذت‌های بارداری، آن‌ها را نیز تجربه می‌کنید؛ اما برای پیشگیری از تورم بارداری یا تسکین آن می‌توانید کارهایی را انجام دهید:
. در طول روز پاهای خود را در سطحی بالاتر از قلبتان قرار دهید، این کار کمک می‌کند مایعات به سمت قلب به جریان بیفتند.
. بیشتر آب بنوشید تا مایعات و سدیم اضافی از بدنتان دفع شود.
. جوراب واریس بپوشید تا جریان خون بهتری در پاهایتان داشته باشید، خصوصاً اگر مدت طولانی یک جا می‌نشینید.
. زمانی که هوا خیلی گرم و مرطوب است بیرون نروید.
. وقتی مدت‌های طولانی سر پا هستید، مکرراً استراحت کنید و پاهایتان را بالا بگذارید.
. کفش پاشنه‌بلند نپوشید. کفش‌های شما باید راحت و قابل تنفس بوده و از پاهایتان حمایت کنند.
. غذاهای پتاسیم‌دار، مثل موز و آووکادو بیشتر بخورید تا سدیم اضافی از بدنتان خارج شده و ادرار بیشتری تولید کنید.
. مصرف غذاهای پرنمک مانند غذاهای بسته‌بندی‌شده، فست فودها و چیپس را محدود کنید.
بیشتر بخوانید
۱۴ راه مقابله با ورم بارداری
اتفاقات بارداری؛ از گرفتگی عضلات تا فوران بزاق
چطور ورم بدن را در حاملگی کم کنیم؟
علائم جدی مرتبط با تورم بارداری
شما به عنوان یک خانم باردار هرگز قرار نیست بترسید و نگران شوید. چرا؟ چون ترس و وحشت، استرس هیجانی و فیزیکی‌تان را افزایش می‌دهد. در عوض، شما باید با آگاه بودن نسبت به شرایطی که نیاز است با پزشکتان تماس بگیرید، احساس امنیت و قوی بودن کنید.
دو عارضه‌ی شایع در بارداری که می‌توانند سبب تورم بدن شوند، پره اکلامپسی و لخته خون هستند.
اولین چیزی که باید یادتان باشد: این عارضه‌ها شایع نیستند، اما ریسکشان در بارداری وجود دارد و جدی است. بنابراین مهم است که نسبت به آن‌ها آگاه باشید. دوم این که، تورم مرتبط با این عارضه‌ها با تورم معمول بارداری متفاوت‌اند. تورم معمول در بارداری، تدریجی بوده و طی یک دوره‌ای از بارداری تجربه می‌شوند.
پره اکلامپسی
تنها ۵ درصد از بارداری‌ها با پره اکلامپسی مواجه می‌شوند، که معمولا فقط بعد از هفته‌ی بیستم بارداری رخ می‌دهد. سه علامت اصلی پره اکلامپسی شامل موارد زیر می‌شود:
. فشار خون بالا
. پروتئین در ادرار
. ادم یا تورم ناشی از مایعات اضافی در بدن
ممکن است آزمایش خون نیز نشان دهد اختلال‌هایی در آنزیم‌های کبد وجود دارد و سطح پلاکت خون نیز پایین‌تر از حد نرمال است. این عارضه‌ی نسبتاً نادر در صورتی که فوراً کنترل و درمان نشود می‌تواند عواقب جدی برای مادر و جنین داشته باشد. بنابراین باید نسبت به علائم آن هشیار باشید که تورم یکی از علائم اصلی پره اکلامپسی است.
تورم قابل توجه در دست‌ها، صورت و یا اطراف چشم‌ها که ناگهان بروز کرده و تدریجاً بدتر می‌شود، علامت هشداردهنده‌ای است که باید هر چه زودتر با پزشکتان تماس بگیرید. ضمناً اگر زمانی که روی پوستتان فشار می‌دهید، پوست فوراً به حالت قبل برنمی‌گردد، این نیز علامتی نگران‌کننده است.
در پره اکلامپسی، تورم ممکن است همراه با سردرد مداوم، تغییراتی در بینایی، شکم‌درد و افزایش وزن ناگهانی باشد. اگر هر یک از این علامت‌ها را دارید فوراً پزشک یا مامای‌تان را خبر کنید. شاید لازم باشد هر چه سریع‌تر خود را به اورژانس برسانید.
لخته خون
بارداری ریسک فاکتوری برای لخته خون در پاها، ران‌ها و یا لگن است که به آن ترومبوز ورید عمقی می‌گویند. مطالعه‌ای نشان داده بارداری به تنهایی می‌تواند ریسک لخته خون را تا پنج برابر افزایش دهد. این ریسک طی هر سه دوره سه ماهه بارداری یکسان است و حتی تا ۱۲ هفته بعد از زایمان نیز همچنان بالاست.
ترومبوز ورید عمقی عارضه‌ای جدی طی بارداری بوده و نیاز به اقدام درمانی فوری دارد، زیرا می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود که کُشنده است.
برای محافظت از خود و جنینتان باید علائم ترومبوز ورید عمقی را بدانید. تورم فقط یکی از پاها، بزرگ‌ترین علامت این عارضه است. تورم ناشی از ترومبوز ورید عمقی اغلب با دیگر علائم در ناحیه مورد نظر همراه است، مثلا:
. درد قابل توجه
. حساس شدن ناحیه
. قرمزی
. احساس گرما با لمس کردن
اگر هر یک از این علامت‌ها را دارید هر چه سریع‌تر با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید
علائم لخته شدن خون چیست؟
نکاتی برای پیشگیری از تورم بارداری
کاستن از تورم نرمال در بارداری خوب است اما همیشه هم ممکن نیست. مسئله‌ای که اهمیت بیشتری دارد این است که هر کاری لازم است انجام دهید تا جلوی عوارض جدی‌تری مانند پره اکلامپسی و لخته خون را بگیرید. باز هم پیشگیری همیشه ممکن نیست اما تشخیص به موقع، مهم است. یعنی نکاتی وجود دارد که می‌تواند این احتمال‌ها را کاهش دهد.
چگونه احتمال پره اکلامپسی را کاهش دهیم؟
مطالعات محدودی در مورد راه‌های پیشگیری از پره اکلامپسی انجام شده است. هر چند تحقیقات تاکنون نشان داده که مصرف مکمل ویتامین C و ویتامین E یکی از راه‌های ممکن برای پیشگیری از پره اکلامپسی می‌تواند باشد؛ اما پژوهشی در سال ۲۰۰۷ نتیجه گرفت مصرف این مکمل‌ها نباید برای پیشگیری از پره اکلامپسی طی بارداری تجویز شود. ضمناً برخی مطالعات به ارتباطی ممکن میان فعالیت بدنی پیش از زایمان و کاستن از ریسک پره اکلامپسی دست یافته‌اند، اما برای تائید این ارتباط هنوز به مطالعات گسترده‌تری نیاز است.
بهترین کار این است که ریسک فاکتورهای مربوط به خود را بشناسید تا در صورت لزوم، دقیق‌تر تحت نظر باشید. برخی از ریسک فاکتورهای پره اکلامپسی شامل موارد زیر می‌شود:
. فشار خون بالا و مزمن قبل از بارداری یا حین بارداری قبلی
. بیماری کلیوی پیش از بارداری
. سابقه‌ی خانوادگی یا شخصی پره اکلامپسی
. اضافه وزن یا چاقی
. بارداری چند قلویی
. سن بالاتر از ۴۰
. اولین بارداری
. دیابت بارداری یا پیش از بارداری
در مورد خانم‌هایی که سابقه‌ی پره اکلامپسی دارند، مصرف آسپرین با دوز پایین به عنوان روشی ثانوی برای پیشگیری می‌تواند مؤثر باشد. مصرف آسپرین برای پیشگیری از پره اکلامپسی در زنانی که ریسک بالای این عارضه را دارند اما سابقه‌ی پره اکلامپسی ندارند، هنوز موضوعی مورد بحث است.
چگونه احتمال لخته شدن خون را کاهش دهیم؟
پیشگیری از لخته خون، مانند پیشگیری از پره اکلامپسی طی بارداری، زایمان، و سه ماه بعد از آن، اهمیت دارد. ریسک فاکتورهای عارضه لخته خون شامل موارد زیر می‌شود:
در پره اکلامپسی، تورم ممکن است همراه با سردرد مداوم، تغییراتی در بینایی، شکم‌درد و افزایش وزن ناگهانی باشد. اگر هر یک از این علامت‌ها را دارید فوراً پزشک یا مامای‌تان را خبر کنید
. سابقه‌ی خانوادگی یا شخصی لخته خون
. سابقه‌ی خانوادگی یا شخصی اختلال لخته خون
. سابقه‌ی سزارین
. تحرک نداشتن یا زیاد در رختخواب ماندن
. برخی از مشکلات جدی در بارداری یا زایمان
. ابتلا به دیابت، بیماری قلبی یا عارضه‌ی ریوی
پزشک یا مامای شما می‌تواند کمکتان کند با در پیش گرفتن برنامه‌ای حساب شده و دقیق، احتمال لخته خون را کاهش دهید. چند کار ساده‌ای که می‌توانید انجام دهید:
. زیاد آب بنوشید.
. پاهایتان را حرکت دهید یا اگر زیاد می‌نشینید، حداقل هر یکی دو ساعت از جایتان بلند شوید و راه بروید.
. طبق توصیه‌ی پزشکتان ورزش کنید.
. اگر پزشکتان توصیه کرده، جوراب واریس بپوشید.
. داروهایی را که پزشکتان تجویز کرده طبق دستور مصرف کنید.
در نهایت این که:
اگر بزرگ شدن و تورم پاهایتان با شکم در حال رشدتان متناسب است، پس مشکلی وجود ندارد و کاملاًپ طبیعی است که بیشتر خانم‌های باردار آن را تجربه می‌کنند. تورم نرمال بارداری می‌تواند در سه ماهه سوم بارداری شدت بگیرد و بیشتر هم پاها را دچار می‌کند. گاهی بالا قرار دادن پاها و نوشیدن یک لیوان آب می‌تواند همان چیزی باشد که برای رفع احساس ناراحتی خود به آن نیاز دارید.
در موارد نادر، تورم می‌تواند علامت مشکلی جدی‌تر باشد. اگر فقط یکی از پاهایتان متورم شده و همراه با درد، قرمزی یا گرم شدن است، باید مسئله لخته شدن خون را مدنظر داشت و زودتر پزشک را در جریان قرار داد. ضمناً اگر صورت و اطراف چشم‌هایتان یا دست‌هایتان ناگهان متورم شدند یا تورمشان تدریجاً بدتر شد و همراه با افزایش فشار خون بود، فوراً با پزشکتان تماس بگیرید. این علائم می‌توانند ناشی از پره اکلامپسی باشند که نیاز به اقدام پزشکی فوری برای نجات جان مادر و کودک دارد.
