رسانه‌ها به «منافع ملی» چگونه نگاه کنند؟

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،این استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم در گفت‌وگو با ایسنا، درباره‌ی چگونگی پرداخت رسانه‌ها به موضوعات مهمی همچون توافق هسته‌ای دیپلماسی نفتی ایران در اوپک و …. که جنبه ملی دارند مطرح می‌کند: نگاه رسانه‌های ما به مقوله‌ای به نام منافع ملی با هر دیدگاهی که وجود دارد – چه «عملگرایانه» و چه «ارزشگرایانه» – ابتدا به یک نگاه ملی و اجماعی نیاز دارد. له کردن منافع ملی، جز اینکه کشور را در یک دست‌انداز بیندازد و بهانه به دست دشمنان و مخالفان ایران بدهد، کاری از پیش نمی‌برد؛ بنابراین رسانه‌ها باید در این مباحث خیلی حرفه‌ای و کارشناسانه رفتار کنند.

این استاد ارتباطات با تبیین این دیدگاه می‌افزاید: رسانه‌ها در موضوع منافع ملی سه سطح از بررسی و برخورد را پیش رو دارند. برخورد اول، «برخورد تبیینی» است؛ یعنی آنچه که اتفاق افتاده است؛ به درستی تبیین شود که ممکن است ما در تبیین جهت‌گیری نداشته‌ باشیم. برخورد دوم، «برخورد تحلیلی» است که در آن شما منتقدان و موافقان را دارید؛ اما تحلیل می‌کنید و ممکن است در نهایت وجه مثبت تحلیل بیشتر از وجه منفی تحلیل باشد. وجه سوم نیز این است که برخورد «نقد کارشناسانه» توام با ارائه راهکار داشته باشید؛ بنابراین با این سه مرحله رسانه‌ها می‌توانند افکار عمومی را اقناع کنند.

این استاد دانشگاه در رشته روزنامه‌نگاری، در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر وقت این است که رسانه‌ها با افکار عمومی کار کنند، تاکید می‌کند: خوش‌بینی همان‌ اندازه غلط است که بدبینی غلط است. در جهان امروز شما وارد مباحثی شده‌اید که آن را تجربه کرده‌اید. مگر در دوره‌ای که همه‌ چیز تحریم شد و کشور با مشکلات عدیده مواجه شد، تجربه ما، تجربه درستی بود؟ به هر حال این هم یک نگاه است؛ بنابراین، نه آن نگاه بدبینانه درست است و نه نگاه خوشبینانه. جهان امروز، جهان خوشبینی نیست، بلکه جهان واقع‌گرایی است؛ بنابراین ما باید به راه‌حل‌ها بپردازیم.

رضاییان در همین زمینه درباره مسائل مربوط به برجام – به عنوان موضوعِ منافع ملی – تصریح می‌کند: اگر سنگی در مقابل برجام بیندازند، آیا عده‌ای باید در داخل خرسند شوند؟ در نهایت تاسف می‌بینیم که انگار برخی‌ها کشفی کرده‌اند؛ در حالی که همه می‌دانستند مسیر سختی در پیش داریم، بنابراین رسانه‌های ما باید در موضوعات مهمی که به منافع ملی برمی‌گردد، تبیین درست و تحقیق درست داشته باشند و اگر می‌توانند – مانند رسانه‌های معتبر و حرفه‌ای دنیا – نقد کنند و راه‌کار ارائه دهند.

این استاد و فعال رسانه‌ای، در بخش دیگری از گفت‌وگویِ خود، با بیان اینکه مخاطبان ما در حال حاضر به ارایه دیدگاه از سوی رسانه‌ها نیاز دارند، تاکید می‌کند: مشخص است که ما مسیر فوق‌العاده پیچیده‌ای را طی کرده‌ایم و هنوز هم این پیچیدگی‌ها تمام نشده است؛ از این رو، اینگونه‌ نیست که همه‌ چیز به پایان رسیده باشد؛ اما نکته‌ای که همواره مورد تاکید بوده این است که ما باید در این راه یک‌پارچه و یک‌دست باشیم و اگر حرفی قرار است زده شود، بر مبنای واقع‌نگری و تحلیل – با گرایش به سمت آینده – باشد.

رضاییان سپس می‌افزاید: باید این را نیز در نظر گرفت، مسؤولان ما از روز اول در مسیری که در سطح عالیه نظام در خصوص برجام قدم برداشتند، همه شاهد بودیم که مخالف‌ترین کشور با مذاکرات برجام، رژیم صیهونیستی بود و از روزی هم که ترامپ آمده بیشترین فشار را باز همین لابی صیهونیستی، به آمریکا وارد کرده و می‌کند، با این هدف که ایران محدودتر شود؛ بنابراین از مخالفت‌های لابی اسراییل، می‌توان فهمید که راه مذاکرات و رسیدن به توافق برجام – آن هم در سطح بین المللی و نه لزوما با یک کشور- درست بوده است.

او سپس درباره وظیفه رسانه‌ها در قبال نحوه پرداختشان به موضوعات ملی یادآور می‌شود: بی‌تردید رسانه‌ها در این گونه مواقع، می‌توانند در سه مرحله حرفه‌ای و دقیق، «تبیین، تحلیل و نقد یا ارائه راه‌کار» به طرح مباحث مربوط به منافع ملی بپردازند تا مخاطب اقناع شود.

او سپس در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود مطرح می‌کند: ما برای‌ اینکه به موضوع منافع ملی بپردازیم، ابتدا باید یک‌ بازخوانی از تعریف واژه‌ای به نام منافع ملی داشته‌ باشیم. درباره منافع ملی نیز تاریخچه‌ای مطرح است که بیشتر به انقلاب صنعتی، انقلاب فرانسه و قانون اساسی در آمریکا در قرن‌های ۱۷و ۱۸ برمی‌گردد.

رضاییان با یادآوری دو دیدگاه عملگرایان و ارزشگرایان درباره منافع ملی مطرح کرد: دیدگاه عملگرایان که دیدگاه منتسب به مورگنتا است و همچنین دیدگاه مقابل آن که دیدگاه ذهنی‌گرایان یا ارزشگرایان است. عملگرایان می‌گویند منافع ملی به معنای «حفظ قدرت» – با محور عینیت – است و به عبارتی آنچه قدرت را تعیین می‌کند، منافع ملی کشور را نیز، می‌سازد. یعنی که هر کجا که قدرت یک کشور باید حفظ شود از آن به عنوان منافع ملی یاد می‌شود. اما در مقابل ارزشگرایان معتقدند که نباید منافع ملی را تابع قدرت دانست، بلکه آن را باید تابع خواست‌ها و نیازهای ملی از یک طرف و تصمیم‌ها از طرف دیگر دانست؛ این بستگی به اقتدار و تصمیم‌هایِ تصمیم‌گیرندگان یک کشور دارد که البته با اجماع کامل به آن رسیده‌اند؛ به عبارتی منافع ملی با دیدگاه عملگرایانه ناشی از قدرت است؛ اما منافع ملی از دیدگاه ارزشگرایان، متکی بر تصمیم‌ها و نیازهاست. با این وجود نکته جالبی که همه باید به آن توجه کنیم این است که منافع ملی در هر دو تعریف، به عنصر «اجماع ملی» وابسته می‌شود.

رضاییان در همین زمینه می‌گوید: اگر شما در قواعد دموکراسی، انتخابات برگزار کردید و آرا مشخص و یک جریان سیاسی حاکم شد، حفظ منافع ملی این است که جریان دیگری که کمتر رأی آورده در مباحثی که به منافع ملی مربوط است، باید تابع باشد. ما اساسا یکسری تصمیماتی در کشور داریم که جناحی نیستند و حوزه آنها حوزه‌ رقابت سیاسی بین دو جریان نیست. شما وقتی درباره برجام صحبت می‌کنید، با گروه‌ ۵+۱ صحبت می‌کنید همچنین آمریکا که ده‌ها تعارض با ایران داشته است. این نشان می‌دهد که شما با یک جهان پیچیده و پر از تضاد، مواجه هستید و برای اینکه منافع ملی راحفظ کنید؛ معنایش این نیست که همه دنیا تابع شما شوند، شما در جریان دیپلماسی، تنها باید تلاش کنید تا حرف خود را به کرسی بنشانید و البته از اهرم‌های مورد نظر استفاده کنید که در یک نگاه کلان، منافع ملی کشور حفظ شود.

این استاد دانشگاه روزنامه‌نگاری، در پایان درباره موضوع برجام خاطرنشان می‌کند: از عجیب‌ترین برخوردها و رفتارهای برخی رسانه‌ها – مانند صداوسیما – این است که با دست‌آورد دیپلماسی نظام، چه برجام چه موفقیت دیپلماسی نفتی در اوپک، برخوردی از موضع رقابت‌های انتخاباتی می‌شود؛ در حالی اکنون زمان این برخوردها نیست. بنابراین ما در حفظ یکپارچگی و یک صدا بودن، باید مسیر درستی را انتخاب کنیم چرا که با وجود ترامپ بر سر راه ما، تلاطم‌ها و موانع مختلفی در آینده وجود خواهد داشت.

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.

بازگشت به صفحه سایر رسانه ها