صنعت خود را با تحریم تطبیق داد،اقتصاد از رکود خارج شد؟

به نقل از خبرگزاری خبرآنلاین، «از رکود اقتصادی خارج شدیم»؛ این تازه‌ترین اظهارنظر وزیر اقتصاد درباره وضعیت اقتصاد است که با استناد به آمار رشد اقتصادی، عنوان کرده که در بخش غیرنفتی از رکود اقتصادی خارج شدیم و در ۹ ماهه امسال رشد اقتصادی مثبت ۰.۹ درصد بوده است.

این اظهارات در شرایطی است که با وجود این‌که در ابتدای سال ۹۷ رشد اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار داشت، اما با تشدید تحریم‌ها در همان ایام و کاهش درآمدهای نفتی و در عین حال افزایش نرخ ارز، رشد اقتصادی در مسیر نزولی حرکت کرد.

به این ترتیب، در سال ۹۷ رشد اقتصادی منفی را تجریه کردیم؛ به طوری که رشد اقتصادی منفی ۴.۲ درصد و رشد اقتصادی غیرنفتی نیز منفی ۲.۲ درصد برآورد شد.

در این وضعیت، پیش بینی‌هایی که در سال گذشته در مورد رشد اقتصادی امسال به علت تاثیر تحریم‌ها وجود داشت، بسیار نگران کننده بود، این در حالی است که به گفته وزیر اقتصاد، براساس آمار بانک مرکزی، سه ماهه اول امسال خوشبختانه رشد اقتصادی غیرنفتی کشورمان مثبت ۰.۴  درصدو در نیمه اول سال، مثبت ۰.۵ درصد و در ۹ ماهه امسال، مثبت ۹.۰ درصد بود.

فرهاد دژپسند با اشاره به این‌که این نشان می‌دهد که بخش غیرنفتی اقتصاد توانسته است رونق داشته باشد، گفت: بخش کشاورزی در اوج رشد اقتصادی است و بخش صنعت هم در ۹ ماهه امسال، حدود ۷.۵ درصد رشد نشان می‌دهد و علائم دیگر هم نشان از رشد اقتصادی مثبت در بخش غیرنفتی دارد.

رشد اقتصادی چگونه مثبت شد؟

در این میان، تازه‌ترین آمار رشد اقتصادی به روایت رییس مرکز آمار ایران نشان می‌دهد میزان محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ در ۹ ماهه اول سال ۱۳۹۸ به حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان (با نفت) و ۴۳۰ هزار میلیارد تومان (بدون نفت) رسیده است.

به گفته جواد حسین‌زاده، رشد اقتصادی ۹ ماه امسال (بدون نفت) نسبت به دو فصل قبل بهبود یافته و به عدد صفر درصد و در فصل پاییز سال ۱۳۹۸ به عدد مثبت ۰، ۹ درصد رسیده است. همچنین رشد اقتصادی در ۹ ماهه سال ۱۳۹۸، در گروه کشاورزی، مثبت ۳.۲ درصد، در گروه صنایع و معادن (بدون نفت) مثبت ۲ درصد، خدمات منفی ۰.۲ درصد و بخش ساختمان مثبت ۹.۶ درصد بوده است.

وی در پاسخ به این سوال که در محاسبه رشد اقتصادی با نفت در مقایسه با رشد اقتصادی بدون نفت، چه عواملی مدنظر قرار می‌گیرد؟ پاسخ داد: در محاسبات رشد اقتصادی با نفت، استخراج نفت‌خام و گاز طبیعی به‌عنوان یکی از زیربخش‌های اقتصادی منظور می‌شود و باید به این نکته نیز اشاره کنم که در فصل پاییز ۱۳۹۸ رشد اقتصادی با نفت با بهبود قابل توجهی نسبت به فصول قبل از خود، به عدد منفی ۱، ۷ در صد رسیده است.

رییس مرکز آمار ایران در ادامه با اشاره به این‌که در زمینه نرخ رشد بخش کشاورزی در فصل پاییز، در دو فصل بهار و تابستان با رشدهای مثبت نسبتا بالایی مواجه بوده‌ایم، گفت: در فصل پاییز امسال به دلیل خسارت‌های حاصل از سیل و تاثیر آن بر بخش کشاورزی، این بخش با رشد منفی مواجه بوده، اما در مجموع در ۹ ماهه سال ۱۳۹۸، نرخ رشد گروه کشاورزی رشد مثبت ۳، ۲ درصدی داشته است.

وی در تشریح روند رشد بخش صنایع و معادن (بدون نفت) افزود: در کلیه فصل‌های سال ۱۳۹۷ و دو فصل اول سال ۱۳۹۸، رشد این بخش بی سابقه بوده و در نهایت، رشد اقتصادی بخش صنایع و معادن (بدون نفت) پس از گذشت بیش از ۶ فصل به عدد مثبت ۷، ۵ درصد رسیده که این رشد عمدتا از زیر بخش ساختمان و بخش تامین آب، برق و گاز طبیعی حاصل شده است. همچنین رشد اقتصادی گروه خدمات با ثبت رشد اقتصادی منفی ۰.۱، ۰.۱ و منفی ۰.۷ درصد در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز، در ۹ ماهه سال جاری به رشد اقتصادی منفی ۰.۲ رسیده است.

حسین زاده ضمن تشریح وضعیت رشد اقتصادی کشور (با نفت) گفت: رشد اقتصادی با نفت به عدد منفی ۱، ۷ رسیده که نسبت به چهار فصل اخیر از وضعیت بهتری برخوردار بوده است. وی در پاسخ به این سوال که کدام یک از زیر بخش‌های اقتصادی سهم بیشتری در رشد اقتصادی کشور داشته اند؟ گفت: گروه صنایع و معادن (بدون نفت)، بخش ساختمان، بخش مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار و بخش کشاورزی بیشترین سهم را در ایجاد رشد اقتصادی کشور داشته اند. در ۹ ماهه سال جاری مهمترین عامل کاهنده رشد اقتصادی کشور نیز بخش نفت بوده است.

بیشترین رشد منفی در کدام بخش ها بود؟

همچنین بررسی آمارهای اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد بیشترین رشد منفی اقتصاد ایران در حوزه نفت و گاز طبیعی بوده و با این همه بخش کشاورزی رشد مثبت را تجربه کرده است.

جزییات رشد محصول ناخالص داخلی که از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است، نشان می‌دهد در ۹ ماهه سال جاری بخش استخراج نفت و گاز طبیعی منفی ۳۷ درصد است که در فصل بهار منفی ۴۰.۹ درصد، فصل تابستان منفی ۴۷ درصد و پاییز منفی ۱۵.۳ درصد بوده است.

گروه کشاورزی شامل دو بخش کشاورزی و ماهیگیری رشد ۹ ماهه ۳.۴ درصدی و منفی ۴.۱ درصدی داشته، در مجموع گروه کشاورزی رشد ۳.۲ درصدی را تجربه کرده است.

گفتنی است، در گروه صنایع و معادن که از ۴ بخش معدن، صنعت، تأمین آب و برق و گاز طبیعی و ساختمان تشکیل شده، گروه معدن رشد منفی ۳۴.۹ درصدی را در ۹ ماهه تجربه کرده و صنعت نیز منفی ۲.۳ بوده است. بخش تأمین آب و برق و گاز طبیعی ۷.۷ و ساختمان ۹.۶ درصد افزایش نشان می‌دهد. در مجموع گروه صنایع و معادن رشد منفی ۱۶.۶ درصدی داشته است. از سوی دیگر در بخش خدمات رشد منفی ۰.۲ درصد به ثبت رسید.

طبق آمارها محصول ناخالص داخلی به‌قیمت بازار (با نفت) در ۹ ماهه ۹۸ بالغ بر منفی ۷.۶ درصد و محصول ناخالص داخلی بدون نفت صفر درصد شد، در ۹ ماهه پیش‌تر رشد سال ۹۷ منفی ۲.۱ درصد بدون نفت و با نفت منفی ۴.۷ درصد گزارش شده بود.

تولید با تحریم ها وفق پیدا کرد

آمارها حاکی از آن است «رشد نقطه به‌نقطه» شاخص تولیدات صنعتی پس از یک سال و نیم حرکت در مدار منفی تغییر مسیر داده و در دی ماه سال جاری رقم ۲.۳ درصدی را ثبت کرده است. این شاخص بر اساس ارزیابی وضعیت ۲۳۰ شرکت صنعتی حاضر در بورس محاسبه می‌شود و حدود نیمی از وزن تولیدات صنعتی کشور را تشکیل می‌دهد.

به گفته کارشناسان، این شاخص می‌تواند معیار مناسبی از حرکت بخش صنعت باشد و با توجه به غیاب آمارهای رشد اقتصادی از سوی نهادهای رسمی، تصویری از وضعیت تولیدات صنعتی را ارائه کند. پیش‌تر گزارش‌ها نشان می‌داد که «رشد ماهانه» شاخص تولیدات صنعتی که در پنج ماه نخست سال جاری در محدوده منفی قرار داشت، در شهریور ماه ۱.۲ درصدی را ثبت کرده است. آماری که در کنار رشد ۰.۴ درصدی ارزش افزوده بخش صنعت در نیمسال نخست سال جاری، نشان از تغییر وضعیت تولیدات صنعتی دارد.

مجموع شواهد حاکی از آن است که ثبات فضای اقتصاد کلان در کنار تعدیل تدریجی قیمت ارز باعث بهبود فضای تولیدات نسبت به سال گذشته شده است. از سوی دیگر، بسیاری از بنگاه‌های تولیدی، خود را با شرایط سخت تحریمی وفق داده و سطح تولیدات خود را افزایش دادند.

در این شرایط، تداوم فضای با ثبات در کنار یک چشم انداز مشخص از آینده، می‌تواند این روند مثبت را تداوم بخشد.

بر این اساس، رییس کل بانک مرکزی در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که رشد تولیدات صنعتی بعد از ۱۸ ماه مثبت شده است. بر اساس این گزارش، تولید ماهانه ۲۳۰ شرکت صنعتی بورسی که نیمی از تولید صنعتی کشور را دارند، در دی ماه ۹۸ نسبت به دی ماه ۹۷، رشد ۲.۳ درصدی را ثبت کرده است. این تنها توضیحی بود که عبدالناصر همتی، از این شاخص در صفحه شخصی خود منتشر کرد. اما به انضمام این آمار او یک نمودار نیز از رشد نقطه به نقطه شاخص تولید صنعتی مرکز آمار و شاخص تولید صنعتی بورسی ارائه کرده است. در بخشی از این نمودار می‌توان مشاهده کرد که از ابتدای سال ۹۷ روند نزولی رشد نقطه به نقطه شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی آغاز شده است. در تابستان سال ۹۷ رشد نقطه به نقطه تولیدات بورسی وارد حوزه منفی شده و این روند تا انتهای سال ۹۷ تداوم داشته است.

به بیان دیگر، می‌توان عنوان کرد که اسفند سال ۹۷، رشد تولید صنعتی شرکت‌های بورسی با رشد نقطه به نقطه منفی بیش از ۱۰ درصد، بدترین عملکرد را طی دو سال اخیر ثبت کرده است. اما به نظر می‌رسد که با کنترل ثبات ارزی و همچنین بهبود وضعیت صادرات برخی از تولیدات صنعتی به واسطه رشد قیمت ارز، این روند در زمستان تغییر مسیر داده و به مرور از شدت رشد منفی این شاخص کاسته شده است. بر اساس نمودار منتشر شده در این یادداشت، نرخ تورم نقطه به نقطه شاخص در تابستان به سطح منفی ۵ درصد می‌رسد و پس از آن در آذر ماه به مرز صفر نزدیک می‌شود. در نهایت بر اساس آمارهای منتشر شده، این رشد در دی ماه سال جاری به رقم ۲.۳ درصد می‌رسد و پس از ۱۸ ماه مثبت گزارش می‌شود بررسی‌ها نشان می‌دهد که این گزارش‌ها از سوی پژوهشکده پولی و بانکی منتشر می‌شود که در غیاب انتشار آمار رسمی می‌توان با توجه به این آمارها برخی روندها را مورد بررسی قرار داد.