چسبندگی سیاست‌های خارجی و داخلی پاکستان؛ تامین امنیت ملی در پرتو ضرورت تغییر پارادایم

«مصطفی زندیه»، کارشناس مسائل جنوب غرب آسیا با ارسال یادداشتی به دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم با نگاهی به کشورهای منطقه، سیاست‌های خارجی و داخلی پاکستان را بررسی کرده است.

وی به نقل از «احمد رشید» تحلیلگر پاکستانی نوشته بود که پاکستان در سیاست خارجی خود مرتکب دو اشتباه تاسف بار شده است:

اشتباه اول را در پایان جنگ سرد مرتکب شد، زمانی که ملی‌گرایی مردم کشمیر را از طریق گروه‌های نیابتی، به افراط گرایی سوق داد.

اشتباه دوم را نیز زمانی مرتکب شد که پرویز مشرف حاکم نظامی سابق این کشور در سال ۲۰۰۳ تصمیم گرفت از ظرفیت‌های طالبان افغانستان کمک بگیرد.

در ادامه بخش دوم و پایانی این یادداشت آمده است.

عقب ماندن دولت غیرنظامی از ارتش پاکستان

اخیراً فرمانده ارتش پاکستان هشدار داد که اگر دولت این کشور از اجرایی نمودن مفاد برنامه اقدام ملی برای مبارزه با تروریسم موسوم به ( NAP ) غفلت کند، همه دستاوردهای عملیات ضرب عضب ( عملیاتی که ارتش این کشور طی دو سال و نیم گذشته علیه گروههای شبه نظامی در مناطق قبایلی همجوار با افغانستان براه انداخت) به خطر خواهد افتاد. این اظهارات ظاهراً در واکنش به گفته‌های «چوهدری نثارعلی خان» سیاستمدار کهنه کار حزب «مسلم لیگ نواز» و وزیر فعلی کشور فدرال بیان شده است.

وی در اظهارات خود موفقیت‌های پاکستان در مبارزه علیه تروریسم  را در سایه هماهنگی روابط بخش‌های سیاسی ( دولت مرکزی) و نظامی ( ارتش ) ارزیابی کرده بود. موضع گیری ژنرال «راحیل شریف» فرمانده ارتش پاکستان آشکارا نشان می‌دهد که با وجود گذشت نزدیک به دو سال و نیم از انجام عملیات ضرب عضب و تصویب طرح اقدام ملی علیه تروریسم، دولت پاکستان یا به عبارتی بخش سیاسی حاکمیت در این کشور هنوز به وظایف خود در چارچوب برنامه اقدام ملی عمل نکرده و در مقایسه با  ارتش در جایگاه عقب تری قرار دارد.

واقعیت این است که انتقادات ارتش پاکستان از سستی دولت این کشور مسبوق به سابقه  می‌باشد. تسریع در اصلاحات سیاسی در مناطق «فاتا» (مناطق قبایلی) ، اصلاحات در مفاد و مضامین منابع آموزشی و درسی نظام آموزش و پرورش بخصوص مدارس مذهبی ( به منظور مقابله با تبلیــغات افـــراطی که می‌تواند آحاد جامعه را تحت تاثیر قرار دهد و زمینه را برای بروز ستیزه جویی و خشونت فراهم آورد )، انسداد جریانها و منابع مالی داخلی و خارجی تروریسم، ممانعت از تبلیغ اشخاص و مرام‌های گروهها و احزاب ممنوعه در سطح رسانه‌های گروهی، تلاش در راستای محو رویکردهای متعصبانه، تقویت سازمان ملی مبارزه با تروریسم یا همان نکتا NACTA ، پایان دادن به افراط گرایی مذهبی، تدوین یک سیاست جامع در مورد پناهندگان و ایجاد اصلاحات در نظام کیفری و قضایی  از جمله زمینه هایی است که تاکنون دولت مسلم لیگ نواز درخصوص آنها اقدام جدی بعمل نیاورده است.

شایان ذکر است متاسفانه فساد در نظام دیوانسالاری( اعم از فکری و مالی )  این کشور بخصوص در سازمانهای اجرای قانون به شدت رخنه کرده و هرگونه تغییر در روند عمومی این کشور را به نوعی با بن بست مواجه ساخته است. براساس دیدگاه برخی تحلیلگران داخلی پاکستان ماهیت نظام فدرالی این کشور از یک سو و مقاومت دولت مسلم لیگ نواز در برابر اصلاحات در بخشهایی که ذکر شد، به طور عمده به این دلیل است که اصلاحات واقعی میتواند پایگاه اجتماعی حزب حاکم را مورد تهدید قرار دهد. براساس برخی اخبار منتشرشده، حزب مسلم لیگ نواز در مقابل اقدام علیه شاخه‌های نظامی برخی احزاب فرقه‌ای ایالت پنجاب (پرجمعیت‌ترین ایالت این کشور) بدلیل ارتباط نزدیک این حزب با احزاب یاد شده به شدت مقاومت کرده است. این درحالی است که در شرایط مشابه دولت حزب حاکم از اقدام علیه شاخه‌های نظامی احزاب مردم و جنبش قومی متحده (MQM ) در ایالت سند بدلیل دست داشتن در پول‌شویی و فساد و سایر فعالیت‌های غیرقانونی حمایت کرده است.

در سطح خارجی نیز و به موازات حمایت پاکستان از نیروهای آزادیبخش کشمیر، گفته می‌شود متقابلاً هند بدنبال گسترش ناآرامی‌ها دربلوچستان پاکستان بوده است. همین امر روابط دو کشور را بیش از گذشته تیره و تار ساخته است. تا جایی که با وجود اعلام آمادگی پاکستان برای گفت‌وگوی مستقیم با هند بر سر کشمیر، هند انجام گفت‌وگوها را بدلیل فقدان چشم انداز رسیدن به یک توافق رد کرده  است. پاکستان بارها اعلام کرده است هند از طریق دامن زدن به فعالیت عناصر بی ثبات کننده درصدد دامن زدن به گسترش ناآرامی‌ها در پاکستان است و از این رو برخی از کارشناسان پاکستانی خواستار تعمیم اجرای برنامه NAP به اقدامات هند می‌باشد.

لزوم اتخاذ تصمیمات سخت

اخیراً رضا ربانی سیاستمدار کهنه کار حزب مردم و رئیس مجلس سنای پاکستان گفته است که پاکستان نیازمند اتخاذ سخت‌ترین تصمیم‌گیری‌های اساسی در پرتو اجماع ملی می‌باشد و گرنه جنگ علیه تروریسم بطور بی وقفه و تا سالیان متمادی ادامه خواهــد داشــت. بــه نظــر وی این جنگ پیامــد تصمیم‌گیری‌های اشتباه در گذشته بوده که تاکنون ادامه داشته و به ملت پاکستان تحمیل شده است.

کارشناسان مسائل پاکستان این سئوال را مطرح می کنند منظور وی از طرح این موضوع چیست؟ به نظر می‌رسد که امنیت ملی پاکستان در صحنه عملی درگیر روابط خصمانه و جنگ‌های نیابتی با همسایگان خود یعنی هند و افغانستان شده است. گفتنی است هسته امنیت ملی پاکستان به دوران تلاش این کشور در جنگ با هند در سال های ۱۹۴۸ و ۱۹۶۵ و بدنبال حل ناتمام جدایی پاکستان از هند در موضوع کشمیر باز می‌گردد.

برخی از تحلیلگران مطرح مسائل جنوب آسیا معتقدند تربیت عناصر جهادی غیردولتی در پاکستان و ترغیب آنها برای جنگ با هند در بین سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ در هند باعث شده است تا دهلی‌نو در حال حاضر به عمل متقابل و انتقام رو بیاورد.  «نجم سیطهی» تحلیلگر ارشد شبکه تلویزیونی خبری جیو در پاکستان طی مقاله‌ای در روزنامه اردو زبان «جنگ» نوشته است: رهبران ناراضی مهاجر و بلوچ که در تبعید بسر می‌برند از جمله عناصر نیابتی هند در جنگ پنهان با پاکستان هستند.

از سوی دیگر بسیاری از تحلیلگران معتقدند که پاکستان سیاست امنیت ملی خود را از طریق دکترین عمق استراتژیک در برابر هند در افغانستان تدوین کرده است. پس از حادثه تروریستی یازده سپتامبر ۲۰۰۱، مسیر اجرایی دکترین یادشده معطوف شد به حمایت و تجدید قوای طالبان افغانستان از طریق پناهگاههای متعدد در خاک پاکستان و راه اندازی حملات علیه نیروهای آمریکا و ناتو در افغانستان.

به باور نجم سیطهی تداوم و پیگیری دکترین عمق استراتژیک از سوی پاکستان از یک سو و افزایش تلفات اقدامات تروریستی در داخل افغانستان از سوی دیگر سبب شد تا آمریکا، هند و افغانستان تقویت نیروهای بلوچ و تحریک طالبان پاکستان را برای خنثی ساختن اقدامات پاکستان در افغانستان در پیش بگیرند. در واقع مخفی شدن نیروهای تحریک طالبان پاکستان در خاک افغانستان و راه اندازی حملات تروریستی در سراسر مرز این کشور با پاکستان، از جمله اقدامات متقابلی است که توسط طرف‌های مقابل پاکستان در افغانستان در پیش گرفته شده است.

نتیجه:

با توجه به آنچه گفته شد می‌توان در اینجا تا حدودی به لایه‌ها و پایه‌های مفاهیم بنیادین اظهارات «رضا ربانی» دست یافت:

1-چرا پاکستان در جنگ با هند ، افغانستان و آمریکا قرار دارد؟

2-عواقب چنین اقداماتی در آسیب زدن به پاکستان چگونه است؟

3-اساساً مسئولیت این سیاست های فاجعه آمیز برعهده کیست؟

پاسخ سئوالات فوق اینگونه بنظر می رسد:

-روابط پاکستان و هند تا زمانی که گروه‌های باصطلاح جهادی داخل پاکستان حوادثی نظیر بمبئی و «پتهان‌کوت» را بوجود می‌آورند ، ترمیم نخواهد یافت.( هرچند پاکستان هرگونه اتهام دخالت در حوادث یادشده را رد کرده است)

-تازمانی که طالبان افغانستان بعنوان سرمایه استراتژیک شناخته نشوند روابط پاکستان و افغانستان بهبود نخواهد یافت.

بنظر می‌رسد تصمیم‌گیری در این خصوص دراختیار نقطه ثقل قدرت در پاکستان یعنی ارتش این کشور قرار دارد. باید دید و منتظر بود نهاد  قدرتمند ارتش چقدر آمادگی دارد تا به سمت تغییر  پارادایم در حوزه امنیت ملی پاکستان حرکت کند. روشن است پارادیم کنونی برای پاکستان و دیگر کشورهای منطقه نزاع ها و بحران‌ها و هزینه‌های زیادی را درپی داشته است.

انتهای پیام/.