ارتباطات غیر‌کلامی (حرکات بدنی) کاربردهای گوناگون دارند و در امر آموزش و یادگیری نیز می‌توانند مفید و ثمر بخش واقع شوند. پیام غیر‌کلامی، پیام کلامی را تکمیل کرده و آن را تقویت، روشن، واضح و شفاف می‌نماید و درک و فهم صحیحی از پیام کلامی را به زبان‌آموز می‌رساند. جان دیویی معتقد است فعالیت هدفدار با علاقه مرتبط است و یادگیری زمانی موثر است که برای فرد یادگیرنده معنی و مفهوم داشته باشد (صفوی ۱۳۶۶: ۵۸ به نقل از افشاری ۱۳۸۹). در این نوشته به تاثیر مثبت ارتباطات غیر کلامی در آموزش و همچنین تقویت ارتباطات کلامی می‌پردازیم. در آموزش، پیام غیر‌کلامی جهت تکرار کردن پیام کلامی و به نوعی مکمل آن محسوب می‌شود. برخی اوقات در حین آموزش با همان پیام غیر کلامی که معلم اجرا می‌کند کودک به منظور و هدف اصلی درس می‌رسد. از پیام غیر‌کلامی (حرکات و اشارات ) جهت تاکید واژگان موجود در متون آموزشی، برجسته کردن پیام کلامی و محتوای آموزشی با صدای بلند مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی نیز مکث کردن و تکیه گذاشتن روی مفاهیم و واژه‌ها که از پیام‌های غیر‌کلامی به شمار می‌آیند تاکیدی بر مهم بودن پیام کلامی از سوی معلم است. کاربرد حرکات بدنی (ارتباط های غیر‌کلامی) در آموزش سبب می‌شود کودک به درک معنی واژه‌ای که در متن آموزشی عنوان شده، دست یابد و همچنین به کودک زبان‌آموز کمک می‌کند که به یاری حافظه‌ی خود تلاش کند و کنجکاوانه حرکت بعدی را جهت درک مفهوم محتوای آموزشی جستجو کند. با به کار بردن این حرکات کودک در اراده تقویت می‌شود و سرعت انجام کار با تکرار منظم حرکات بدن، وی را به تقلید و تکرار وا داشته و سرعت عمل کودک را افزایش داده و قوت می‌بخشد. دقت، اعتماد به نفس، حس مشارکت در کلاس، تمرکز و رقابت برای یادگیری از دیگر فواید استفاده از حرکات بدنی در آموزش می‌باشد. با دیدن و تکرار حرکات؛ کودک حافظه و حواس خود را برای گرفتن حرکت اعمال شده توسط مربی جمع کرده و سعی می‌کند برای یادگیری بهتر از همکلاسی‌هایش آن حرکت را به نحو احسن تقلید کند و به خوبی در حضور همکلاسی‌هایش اجرا نماید. کودکان به حرکت و تحرک به طور طبیعی علاقمند هستند. زبان‌آموزان پیام کلامی که همراه با حرکت و مدل‌های غیر‌کلامی ارائه گردد را بهتر می‌پسندند و شیفته‌ی آن می‌شوند. ارتباط‌های غیر‌کلامی در واقع هماند روشن‌کننده‌ها، همسو با سخن گفتن عمل می‌کنند و می‌توانند برای تاکید بر کلمات و عبارات و نشان دادن مفاهیم یا عقیده‌ای مورد استفاده قرار گیرند؛ ولی در کل هر نوع حرکت بدنی را که در تبادل کلامی نقشی داشته باشد می‌توان روشن‌کننده کلام نامید (پهلوان نژاد ، ۱۳۸۶). در مجموع، آموزش کلامی در کنار حرکات بدنی و مدل‌های غیر‌کلامی برای کودکان مهم‌تر و معنا‌دارتر خواهند بود. انسان‌ها می‌توانند هر چیزی را بیاموزند به شرط آن که بتوانند آن را در ذهن خود معنادار سازند (افشاری و دیگران ، ۱۳۸۹: ۹۹).
منابع:
- افشاری، غلامحسین و حمید عرفان فر (۱۳۸۹). الگوهای فعال تدریس، تهران: انتشارات شیوه.
- پهلوان نژاد، محمد رضا (۱۳۸۶). ” ارتباطات غیر کلامی و نشانه شناسی حرکات بدنی”، انجمن زبان شناسی ایران علمی پژوهشی، سال سوم، شماره ۲، پیاپی ۶، صفحات ۳۰-۱۳.