بر اساس افسانه های شیراز، فرزند تهمورس از پادشاهان سلسله ی پیشدادیان شهر شیراز را تأسیس کرد و نام خود را به آن داد. از آن طرف بر اساس بررسی کتب تاریخی، شهر شیراز در قرن ۱ هجری پایه گذاری شد. اگر برایتان سوال است که چرا بر روی این شهر اسم شیراز را نهادند، باید به خدمت شما عارض شویم که کسانی که بنیان گذار این شهر بودند، نامش را از قلعه ای در اطراف این شهر که قبل از اسلام ساخته شده بود و به همین نام بود، عاریت گرفتند.
شیراز شهر شعر و عطر بهارنارنج است. علاوه بر شهر باغ و ادب ایران، تخت جمشید بزرگ‌ترین و نام‌آورترین بنای تاریخی جهان نیز در نزدیکی این شهر قرار دارد. این شهر با تمام ویژگی‌های شهری و تاریخی‌اش، به‌تنهایی می‌تواند یکی از ارزشمند‌ترین مناطق گردشگری ایران محسوب شود. شیراز یکی از مقاصد محبوب گردشگری برای گردشگران داخلی و خارجی است. در اردیبهشت ماه این شهر با شکوفه‌های بهارنارنجش به بهشتی زمینی تبدیل می‌شود. علاوه بر تمامی جذابیت‌های این شهر، مردمان آن هم از عواملی هستند که به‌دلیل خوش‌رویی و میهمان‌نوازی گردشگران را علاقه‌مند می‌کنند تا بارها و بارها به این شهر سفر کنند.
حافظیه و سعدیه
خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی معروف به لسان‌الغیب، ترجمان الاسرار و لسان‌العرفا، شاعر بزرگ قرن هشتم ایران و یکی از سخنوران نامی جهان محسوب می‌شود که غزل‌های او شهره عام و خاص است. وی به‌دلیل اشعار عرفانی نزد ایرانیان جایگاه خاصی دارد و بسیاری از مردم اغلب به‌وقت دلتنگی یا در بسیاری از مناسبت‌های باستانی مثل شب یلدا، به حافظ رجوع می‌کنند. در این راستا، حافظیه نه تنها از مهم‌ترین جاذبه‌های شیراز برای اهالی این شهر است، بلکه یکی از اصلی‌ترین مکان‌هایی است که بازدید از آن در برنامه تورهای شیراز قرار دارد.
حافظیه یا همان آرامگاه حافظ در شمال شهر شیراز و جنوب دروازه قرآن، در یکی از قبرستان‌های شیراز به نام «خاک مصلی» قرار گرفته است. این مکان میعادگاه عاشقان حافظ است. مساحت این مکان حدود دو هکتار است و صحن‌های آن توسط تالاری از یکدیگر جدا شده‌اند. قدمت تالار حافظیه به دوران زندیه بازمی‌گردد که طول آن ۵۶ متر و عرضش هشت متر است و ۲۰ ستون سنگی دارد که ارتفاع هر یک از آن‌ها به پنج متر می‌رسد. معماری این مکان به سبک معماری هخامنشیان و زندیان است. به غیر از آرامگاه حافظ، محیط اطراف این مکان پر از باغ‌ها و درختان بلند است که بر جذابیت آن افزوده است. این بنا در گذر سال‌ها تکمیل و بارها مرمت شد و فقط به آرامگاه حافظ محدود نمی‌شود و بخش‌های مختلفی دارد که از معماری و فضای سبزی بسیار زیبایی بهره می‌برند.
حافظیه از مشهورترین جاهای دیدنی شیراز است. این مکان به خاطر قرار گرفتن آرامگاه حافظ در آن، به این نام معروف شده است، حافظ که شخصیتی جهانی دارد، هر سال گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را برای بازدید به‌سمت این مجموعه می‌کشاند. امروزه با تغییرات بسیاری که از سال ۱۳۸۶ آغاز شد، این مجموعه گسترش یافته است.
در جای جای شهر شیراز بوی شعر و ادب مشام گردشگران را نوازش می‌کند. البته شاید در نگاه اول نام شیراز حافظیه را در ذهن‌ها تداعی می‌کند، ولی نباید از سعدیه، آرامگاه استاد بی‌بدیل سخن، در این شهر زیبا غافل شد.
آرامگاه سعدی یکی دیگر جاذبه‌های تاریخی و ادبی شهر شعر است. مدفن این شاعر گران‌قدر در انتهای خیابان بوستان و در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد. در اطراف این آرامگاه، بزرگان دیگری هم، بنا بر وصیت خودشان دفن شده‌اند. این آرامگاه در ۲۰ آبان ماه ۱۳۵۳ به شماره‌ی ۱۰۱۰٫۳ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بود و او اواخر عمر خود را در آن گذراند. کریم‌خان زند دستور داد تا بنایی در مقبره سعدی بنا کنند. پس از گذشت زمان، بنایی بر مقبره ساخته و مرمت‌هایی روی آن انجام شده است. سازه‌ی کنونی این آرامگاه در سال ۱۳۳۰ ساخته شد و زیربنای اصلی آن ۲۵۸ متر مربع است.
دروازه قرآن
دروازه قرآن شیراز یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی این شهر است که کمتر کسی پیدا می‌شود که آن را نشناسد. دروازه قرآن در شمال شرقی شیراز و میان دو کوه چهل مقام و باباکوهی واقع شده است. این دروازه در واقع خروجی شیراز به‌سمت مرودشت محسوب می‌شود. در نزدیکی دروازه قرآن چند جاذبه مشهور شیراز مانند مقبره خواجوی کرمانی، باغ جهان نما و حافظیه قرار دارد. دروازه قرآن در دوران عضدالدوله دیلمی ساخته شد و قرآنی روی آن قرار دادند تا کسانی که از شهر خارج می‌شوند، از زیر قرآن عبور کنند. کریم خان زند این دروازه را بازسازی کرد و دو جلد قرآن بالای اتاقی که روی آن ساخته بود، قرار داد. این قرآن‌ها به «قرآن هفده من» شهرت دارند و امروزه در موزه پارس نگهداری می‌شوند. در دوران پهلوی اول، دروازه قدیمی قرآن به دستور رضا شاه تخریب شد و در سال ۱۳۲۸ دروازه‌ای جدید با فاصله کمی از دروازه قدیمی ساخته شد. دروازه جدید بزرگ‌تر از دروازه قبلی است.
تخت جمشید
یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین جاهای دیدنی فارس، مجموعه تاریخی تخت جمشید است که در ۵۵ کیلومتری از شیراز قرار گرفته و از اصلی‌ترین اهداف گردشگران جهت رفتن به شیراز محسوب می‌شود.
این اثر تاریخی را مجموعه کاخ‌های هخامنشیان تشکیل داده است که به ارگ پارسه نیز شهرت یافته و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین بنای سنگی ایران یاد می‌شود.
این بنا بیش از صد و بیست و پنج هزار مترمربع وسعت دارد. این صفحه بر فراز صخره‌ای است که از سمت شرق پشت به کوه مهد (کوه رحمت) قرار گرفته و از شمال، جنوب و مغرب، درون جلگه مرودشت است. طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس در آتن است، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است. کتیبه بزرگ داریوش بر دیوار جبهه جنوبی تخت، صریحا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی قبل از آن وجود نداشته است. ساخت تخت‌جمشید که یکی از برترین بناهای تاریخی جهان است، در حدود دو هزار و پانصد سال پیش به دستور داریوش بزرگ شروع شد و توسط جانشینان او ادامه یافت و تغییراتی در ساختمان اولیه‌ی آن داده شد.
مرودشت در فاصله ۴۰ کیلومتری شیراز به‌سمت اصفهان قرار گرفته دارد. فاصله مرودشت از تهران حدود ۸۸۰ کیلومتر است. در شمال شهر مسیر هفت کیلومتری خیابان پرسپولیس را بپیمایید تا به آن برسید.
آرامگاه شاهچراغ
شیراز میزبان «میر سید احمد»، پسر امام موسی کاظم، برادر امام رضا (ع) ملقب به شاهچراغ است. آرامگاه شاهچراغ در سده ششم هجری قمری و در دوران اتابکان فارس ساخته شد؛ اما بعدها در زلزله شیراز ویران شد و اهالی دوباره شروع به ساخت این بارگاه کردند.
مردم شیراز به این آرامگاه ارادت خاصی دارند و برای زیارت و گرفتن حاجت به آرامگاه شاهچراغ می‌آیند. گنبد و بارگاه این حرم مزین به کاشی‌کاری‌های زیبا، آینه‌کاری و انواع خطوط زیبای عربی و فارسی است. از طریق دو در واقع در جنوب و شمال آرامگاه، می‌توانید وارد حیاط بزرگ حرم شوید و حوض و درخت‌های اطراف آن را ببینید که به حیاط صفا بخشیده است. دو در فرعی نیز به بازار حاجی و مسجد جامع عتیق باز می‌شود. آرامگاه شاهچراغ در نزدیکی میدان احمدی شیراز واقع شده است.
پاسارگاد آرامگاه کوروش کبیر
پاسارگاد آرامگاه کوروش کبیر امپراطور هخامنشیان است.مجموعه پاسارگاد بدون شک یکی از زیباترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های تاریخی ایران است. مجموعه پاسارگاد، در واقع مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی به‌جامانده از دوران هخامنشی است که در استان فارس قرار دارد. این شهر با شیراز حدود ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.این مجموعه شامل ساختمان‌هایی مثل آرامگاه کوروش بزرگ، مسجد پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.
آرامگاه خواجوی کرمانی
از دیگر شاعران نامداری که در شیراز دفن شده‌اند، خواجوی کرمانی را میتوان نام برد. آرامگاه وی در شمال شهر شیراز، ابتدای جاده شیراز – اصفهان، تنگ الله اکبر و در دامنه کوه صبوی قرار گرفته است. این آرامگاه چشم‌انداز زیبایی بر دروازه قرآن دارد و آب چشمه رکن‌آباد از کنار مقبره عبور می‌کند که جلوه‌ای بسیار زیبا به آن بخشیده است. در سال ۱۳۱۵، آرامگاه خواجوی کرمانی با همت و اعتبارات اداره فرهنگ استان فارس ساخته شد. روی مقبره سقفی ساخته نشده است و سنگ قبر حالت برآمده دارد. در سال ۱۳۳۷ یک اتاق در قسمت شمالی مقبره ساخته شد که امروزه تبدیل به فرهنگسرای خواجوی کرمانی شده است. آرامگاه خواجوی کرمانی با شماره ۹۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام بیشتر به نام «باغ قوام» شناخته می‌شود و در دوران حکومت ناصرالدین شاه، به حکم علی محمد خان (قوام‌الملک دوم) ساخته شد. مساحت این باغ ۳۵۰۰ متر مربع است و زیربنای ساختمانش حدود ۹۴۰ متر مربع است. در ضلع جنوبی سردری قرار دارد که به هشتی باز می‌شود و از طریق دو راهروی قرینه، شما را به‌سمت حیاط هدایت می‌کند. در ضلع جنوبی خدمه‌ها زندگی می‌کردند و بنای ضلع شمالی که یک زیرزمین و دوطبقه روی آن دارد، محل زندگی صاحبان آن و تشریفات اداری و پذیرایی از میهمانان بود. این بنا تالار آیینه، ستون‌های مرمری، تالار شاه‌نشین و چند اتاق دیگر دارد و با آیینه‌کاری، شیشه‌کاری، نقش‌پردازی، منبت‌کاری، سنگ‌تراشی، گچ‌کاری و مقرنس‌کاری آذین داده شده است. در سال ۱۳۳۵ باغ نارنجستان را به دانشگاه شیراز اهدا کردند و امروزه به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. باغ نارنجستان قوام در محله بالاکفت و در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی خان زند واقع است.
باغ ارم
باغ ارم از جاذبه های گردشگری شیراز و نمونه‌ای از یک باغ-کوشک به حساب می‌آید که به‌واسطه درختان مرکبات و خیابان طویلی با سروهای باشکوه در طرفینش، محبوبیت زیادی بین گردشگران دارد. علاوه بر کوشک اصلی عهد قاجار که هسته مرکزی این باغ را تشکیل می‌دهد؛ سرونازهای بلند و کهن، زیبایی آن را دوچندان کرده‌اند. باغ ارم شیراز با مساحتی بالغ بر ۱۱۰,۳۸۰ متر مربع در ۱۴ آبان سال ۱۳۵۳ به ثبت ملی رسید.
باغ ارم شیراز یکی از باغ‌های قدیمی و بسیار زیبای شیراز است و همه ساله گردشگران برای بازدید از زیبایی‌های تاریخی و محیط سرسبز آن، عازم شیراز می‌شوند. دقیقا مشخص نیست این باغ چه زمانی و به دست چه کسی بنا شده است. با این حال در سفرنامه‌ها و کتاب‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری از باغ ارم یاد شده است. طبق اسناد تاریخی این باغ در دوران سلجوقی و آل اینجو وجود داشته است. کریم‌خان زند هم در دوران حکومتش دستور به مرمت و بازسازی باغ ارم داد. قشقایی‌ها در دوران قاجار به‌مدت ۷۵ سال صاحبان باغ ارم بودند و عمارتی در آن بنا کردند. پس از آن قجرها عمارتی دیگر در باغ احداث کردند که تا به امروز نیز پابرجاست.
در حال حاضر باغ ارم در اختیار دانشگاه شیراز قرار دارد و انواع گیاه و درخت از نقاط مختلف جهان در آن کاشته شده و مانند نمایشگاهی از انواع گل‌ها و گیاهان شده است. باغ ارم شیراز به‌همراه هشت باغ ایرانی دیگر در تیرماه سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
باغ دلگشا
باغ دلگشای شیراز یکی دیگر از باغ‌های قدیمی این شهر است که در ناحیه‌ی آرامگاه سعدی قرار دارد. گفته می‌شود قدمت این باغ به دوران ساسانی بازمی‌گردد و عمارت‌هایی در دوران قاجار در آن بنا شده است. نارنجستان باغ دلگشا بسیار مشهور است و در بهار عطر بهارنارنج تمام وجود شما رو پر می‌کند. مساحت کل باغ ۵/۷ هکتار است و در شمال شرق شیراز، ضلع جنوبی تنگ‌آب خان و در دامنه کوهستان قرار گرفته است. داخل باغ عمارتی وجود دارد که در سه طبقه بنا شده و یک تالار و چهار شاه‌نشین دارد. گفته می‌شود اولین کلاه فرنگی ایران در این باغ به ثبت رسیده است. باغ دلگشا در هفتم مهر سال ۱۳۸۱ با شماره‌ی ۹۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ جهان نما
باغ جهاننما یکی دیگر باغ‌های تاریخی و بسیار زیبای شیراز است که در ضلع شرقی خیابان حافظ (دروازه قرآن) و بالاتر از میدان حافظیه قرار گرفته است. در دوران حکومت آل مظفر و آل اینجو این باغ وجود داشت و گفته می‌شود در اشعار حافظ هم سخنی از سرسبزی آن به میان آمده است. این باغ تا دوران صفویه سرسبز، آباد و پررونق بود، اما بعد از پایان حکومت صفویان، به‌علت ناامنی کشور این باغ نیز رو به ویرانی نهاد تا اینکه در زمان حکومت زندیان، کریم خان زند باغ را بازسازی کرد و عمارت وسط آن را احداث کرد.
با روی کار آمدن قاجار، از شکوه و رونق این باغ کاسته نشد و قجرها در آن از میهمانان حکومتی خود پذیرایی می‌کردند. درختان سرو و کاج، درختان مرکبات و میوه‌های دیگر به باغ جهاننما صفا و سرسبزی بخشیده‌اند. داخل باغ عمارتی هشت ضلعی در دو طبقه وجود دارد که دارای چهار شاه‌نشین و چندین اتاق است. نمای آن آجری است و در گذشته پنجره‌های چوبی به‌جای پنجره‌های آهنی فعلی قرار داشت. باغ جهان‌نمای شیراز در حال حاضر در اختیار صداوسیمای شیراز قرار دارد.
باغ عفیف آباد
باغ عفیف‌آباد به باغ گلشن هم معروف است و در غرب شیراز و جنوب خیابان قصرالدشت، بالاتر از باغ رحمت‌آباد قرار دارد. میراز علی محمدخان قوام‌الملک دوم عمارت باغ را در سال ۱۲۸۴ هجری قمری بنا کرد. در سال ۱۸۶۳ میلادی مجموعه‌ای شامل یک کاخ سلطنتی، موزه‌ی سلاح‌های قدیمی و یک باغ ایرانی ساخته شد و امروزه علاقه‌مندان می‌توانند از آن‌ها بازدید کنند.
در باغ عفیف‌آباد می‌توانید شاهد گل‌کاری‌های بسیار زیبای ایرانی باشید. مساحت این باغ حدود ۱۲۷ هزار مربع و زیربنای آن ۱۷ هزار متر مربع است. باغ عفیف‌آباد امروزه در اختیار ارتش است و یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های سلاح خاورمیانه در آن قرار دارد. این باغ به سال ۱۳۵۱ با شماره‌ی ۹۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
عمارت شاهپوری- روابط عممومی ایرانگردی و جهانگردی
عمارت شاپوری
در بین جاذبه‌های بسیار شیراز، عمارت شاپوری یکی از جذاب‌ترین‌ها محسوب می‌شود. عمارت شاپوری از زیباترین باغ‌عمارت‌ها و مکان های دیدنی شیراز است. عمارت شاپوری در دوران پهلوی و بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ توسط یکی از بزرگ‌ترین معماران شیراز بنا شد و میتوان تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی را در آن مشاهده کرد. مالک آن عبدالصاحب شاپوری، از تاجران بنام شیرازی بود. این عمارت در خیابان انوری، روبه روی خیابان اهلی واقع شده است. تا دهه ۷۰ شمسی، عمارت شاپوری در اختیار خانواده‌ی شاپوری بود و چند سال متروکه رها شده بود. در سال ۱۳۷۸ سازمان میراث فرهنگی استان فارس این خانه را خرید و سپس به تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شماره‌ی ۲۷۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنا در زمینی به مساحت ۴۶۳۵ متر مربع، دو طبقه و با زیربنای ۸۴۰ متر مربع ساخته شده است. سبک معماری عمارت به سبک قاجاری است. امروزه عموم مردم می‌توانند از آن بازدید کنند و در آن یک رستوران و کافی‌شاپ و نمایشگاه آثار فرهنگی و هنری استان فارس فعالیت دارند.
حمام وکیل
حمام وکیل یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌های معماری ایران در دوره زندیه است. حمام وکیل یکی دیگر از یادگاری‌های کریم خان زند و از جاهای دیدنی شیراز است. این حمام در مرکز شهر و نزدیک بناهایی همچون بازار وکیل و مسجد وکیل قرار دارد. برای ساخت این حمام از پیشرفته‌ترین اصول معماری آن دوران استفاده شده است. در حمام وکیل بخش شاه‌نشین نیز وجود دارد که برای استفاده شاه مورد استفاده قرار می‌گرفت. ورودی حمام کوچک است و شما را با شیب ملایمی، به هشتی ورودی هدایت می‌کند که پایین‌تر از سطح زمین قرار دارد. ورودی رختکن هم زاویه‌دار است و تمامی این‌ها به این دلیل است که گرما از حمام خارج نشده و از ورود سرما نیز جلوگیری شود. نقوش آهک‌بری زیبایی زیر گنبد حمام وجود دارد که ریشه در مذهب، سنت و علائق مردم این سرزمین دارد.
مسجد وکیل
مسجد وکیل هم در مجموعه بناهای زند و در نزدیکی بازار وکیل و حمام وکیل قرار گرفته است. این مسجد زیبا سبک معماری و هنری بسیار ویژه‌ای دارد و دارای دو ایوان و شبستان جنوبی و شرقی است. مسجد وکیل نیز به دستور کریم خان زند ساخته شده است و از دیدنی‌های آن میتوان به شبستان جنوبی با ستون‌های سنگی یک‌پارچه و مارپیچ اشاره کرد. شبستان جنوبی پنج هزار متر مربع مساحت دارد و منبری ۱۴ پله‌ای از سنگ یک‌پارچه‌ی مرمر ساخته شده است؛ گفته می‌شود کریم خان دستور داده بود که این سنگ را از مراغه به شیراز بیاورند. این بنا با شماره‌ی ۱۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد مشیر
مسجد مشیر یکی از زیباترین مساجد و دیدنی های شیراز است که بین سال‌های ۱۲۶۵ تا ۱۲۷۴ هجری قمری توسط «میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک» ساخته شد. این مسجد تاریخی و دیدنی در خیابان قاآنی شمالی، در محله بازار ارامنه قرار دارد. در پیشانی شبستان طاق‌نمای مرتفعی است که آیات قرآنی را با خطوط درشت ثلث عالی بر آن نگاشته‌اند و بر فراز این شبستان دو گلدسته کاشی‌کاری به چشم می‌خورد. همچنین در سمت شرق مسجد طاق‌نمای بلندی دیده می‌شود که با کاشی مقرنس‌کاری شده است و کتیبه‌ای به خط ثلث از آیات قرآنی دارد. این بنا در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۱ با شماره ثبت ۹۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بازار وکیل
بازار وکیل هم به دستور کریم خان زند ساخته شده است و یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین بازارهای سنتی ایرانی است. این بازار در مرکز شهر شیراز قرار گرفته است و معماری بسیار زیبایی دارد. میتوان گفت که امروزه تمام قسمت‌های این بازار سالم باقی مانده است و خریدوفروش و تجارت هنوز هم در رگ‌های بازار وکیل جریان دارد و میتوان آن را قلب تپنده تجارت شیراز نامید. مانند دیگر بازارهای قدیمی، هر بخش از بازار وکیل بسته به صنعت و کالاهایی که در آن فروخته می‌شود، نام‌های مختلفی دارد. بازار وکیل از گچ، آجر و آهک ساخته شده که روی پایه‌هایی از تخته‌سنگ‌های تراشیده قرار گرفته‌اند. این بازار با شماره‌ی ۹۲۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار وکیل
آب انبار وکیل مانند بسیاری از آثار تاریخی و مکان های دیدنی شیراز، یادگاری ارزشمند از دوران زندیه به شمار میرود. این بنا امروزه تبدیل به گالری موزه آب شده است و ماکت‌های سازه‌های آبی متعلق به ادوار مختلف تاریخی را در آن در معرض نمایش قرار داده‌اند. در ضمن بادگیر این آب انبار که قسمت فوقانی آن با تزئیناتی شبیه به تزئینات آجرکاری برج کریم‌خان آراسته شده است، زیبایی خاص خود را دارد. این بنا به‌عنوان یکی از آب‌انبارهای کریم خانی، با شماره ۹۳۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
عمارت کلاه فرنگی
عمارت کلاه‌فرنگی یا آرامگاه وکیل که قدمت آن به دوران حکومت زندیان بازمی‌گردد، میان باغ سرسبزی در شیراز قرار گرفته است. در دوران سلطنت زندیان از میهمانان و سفیران خارجی در این عمارت پذیرایی می‌شده و مراسمات رسمی و اعیاد مختلف در آن برگزار می‌شد. کریم خان زند وصیت کرده بود که پس از مرگ، او را در شاه‌نشین شرقی عمارت دفن کنند و به همین علت آن را آرامگاه وکیل نیز می‌نامند. اما در سال ۱۲۰۶ آقا محمد خان قاجار دستور نبش قبر او را صادر کرد و استخوان‌های کریم خان به کاخ گلستان منتقل شد و در زمان پهلوی نیز دوباره آن استخوان‌ها را از کاخ گلستان به این باغ آوردند. عمارت کلاه‌فرنگی هشت ضلعی است و کاشی‌کاری‌های بسیار زیبایی با نقوش اسلیمی، گل و مرغ، مناظر شکارگاه و صحنه‌هایی دارد که از داستان‌های کهن الهام گرفته شده‌اند. در سال ۱۳۱۵ عمارت کلاه‌فرنگی را به موزه تبدیل کردند و امروزه می‌توانید به تماشای اشیای مربوط به ماقبل تاریخ و دوران اسلامی بروید.
خانه زینت الملک- ایرانگردی و جهانگردی
خانه زینت الملوک
خانه زینت‌الملوک یکی از خانه‌های تاریخی قاجاری در شهر شیراز است که حدود سال ۱۲۹۰ هجری قمری علی محمدخان قوام‌الملک دوم ساخت آن را آغاز کرد و در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به پایان رسید. سقف خانه چوبی است و تصاویری از حیوانات، پرندگان و گل و بوته روی آن نقاشی شده است. این خانه در خیابان لطفعلی خان زند، در ضلع غربی نارنجستان قوام واقع شده است و به‌وسیله‌ی یک راه زیرزمینی با آن ارتباط دارد.
زینت‌الملوک قوامی، دختر قوام‌الملک چهارم در این خانه زندگی می‌کرد و به همین دلیل است که نام آن را خانه‌ی زینت‌الملوک گذاشته‌اند. در ضلع غربی ساختمانی وجود دارد که دارای تالار شاه‌نشین است و با آینه‌کاری و گچ‌بری‌های زیبا به ان زینت داده‌اند. این خانه زیرزمین بسیار گسترده‌ای نیز دارد که امروزه از آن به‌عنوان نگارخانه استفاده شده و مجسمه‌های تمامی شخصیت های برجسته استان فارس در معرض دید عموم گذاشته شده‌اند. خانه زینت‌الملوک در ۱۰ آذر سال ۱۳۵۱ به شماره‌ی ۹۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد نصیرالملک
یکی از مشهورترین دیدنی‌های شیراز مسجد نصیر الملک است که بازی نور و رنگ در فضای آن هر کسی را مدهوش خود می‌کند. مسجد نصیر الملک یکی از زیباترین مساجد شیراز است که قدمت آن به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. این مسجد در محله‌ای واقع شده است که پیشتر به خانواده قوام تعلق داشت و تعدادی از آثار تاریخی آن دوران، در آن واقع شده‌اند. امروزه این مسجد دوست‌داشتنی که با نام مسجد صورتی نیز شهرت دارد، یکی از پرطرفدارترین مکان‌های دیدنی شیراز به شمار میرود و محبوبیت زیادی بین گردشگران داخلی و خارجی دارد.
مسجد نصیرالملک به فرمان میرزا حسن علی خان، یکی از اعیان شیراز که به نصیرالملک مشهور بود، ساخته شد و ساخت آن حدود ۱۲ سال (از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ هجری شمسی) طول کشید. در قسمت شمالی مسجد صحن بسیار بزرگی قرار دارد و ورودی آن دارای طاق‌نمای بزرگی است و سقف آن را با کاشی‌های رنگ به رنگ زینت داده‌اند. درمجموع این مسجد دو در ورودی و دو شبستان شرقی و غربی دارد. مسجد نصیرالملک دو ایوان شمالی و جنوبی نیز دارد که شباهت زیادی به هم ندارند؛ ایوان شمالی بسیار زیباتر از ایوان جنوبی است. مرمت این مسجد از سال‌ها پیش آغاز شده است و کارشناسان سعی دارند طبق اخرین استانداردهای جهانی و به بهترین نحو این کار را به انجام رسانند. این مسجد در جنوب خیابان لطفعلی خان زند، در نزدیکی شاهچراغ و در کوچه‌ی نصیرالملک قرار دارد.
مسجد جامع عتیق
مسجد جامع عتیق شیراز قدیمی‌ترین مسجد این شهر است که به آن مسجد جمعه یا مسجد آدینه نیز می‌گویند. گفته می‌شود بنای این مسجد روی عبادتگاهی ساخته شده است، اما اینکه این عبادتگاه متعلق به کدام دوران است، معلوم نیست. در سال ۲۸۱ هجری قمری و در دوران عمرولیث صفاری بنای اولیه‌ی مسجد ساخته شد. بعد از آن در سال ۷۵۲ هجری قمری شاه اسحق اینجو ساختمانی میان مسجد ساخت که به آن «دارالمصحف» می‌گویند که مکان نگهداری و تلاوت قرآن کریم بود. کتیبه‌ای نیز به خط «یحیی الجمالی الصوفی» وجود دارد که یکی از خطاطان مشهور دوران شاه اسحق بود. در این کتیبه جملاتی در شان قرآن مجید نوشته شده است. این مسجد ۶ در ورودی دارد. مسجد عتیق شیراز در ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ با شماره‌ی ۷۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موزه موسیقی شیراز
موزه موسیقی شیراز در خانه منطقی نژاد برپا شده است. این خانه از بناهای تاریخی دوره قاجار و جاهای دیدنی شیراز به شمار میرود و دارای بخش شاه‌نشین و اتاق‌های مختلفی در قسمت شرقی و غربی است. خانه منطقی نژاد در سال ۱۳۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. برخی از بخش‌های موزه موسیقی شامل موسیقی ملل، سازهای ایرانی، استودیوی موسیقی، محل آموزش و تدریس، اتاق آرشیو و معرفی موسیقی‌دانان ایرانی و مخزن صوتی می‌شود.
باغ پرندگان شیراز
باغ پرندگان شیراز از جاذبه های گردشگری شیراز محسوب می‌شد و میزبان دو هزار پرنده از ۳۰۰ گونه مختلف و ۴۲ کشورآفریقایی، اروپایی و آسیایی بود. از این تعداد، ۳۰۰ پرنده سخنگو بودند. این باغ که در بلوار دکتر حسابی شیراز قرار داشت؛ در سال ۱۳۹۲ با بارش برف شدید و از بین رفتن اکثر گونه‌های جانوری، تعطیل شد و مسئولین اداره‌کننده آن در حال راه اندازی مجموعه‌ای با همین امکانات و شرایط در مکانی دیگر در شهر شیراز هستند.
آرامگاه بابا کوهی
شیراز شهره عام و خاص است، شهری مملو از دیدنی‌های فراموش‌نشدنی. تورهای شیراز نیز همیشه از پرطرفدارترین تورهای گردشگری، چه در داخل کشور و چه در خارج بوده است. آرامگاه بابا کوهی یکی از دیدنی‌های شیراز است که شاید نامش کمتر از حافظیه و سعدیه به گوش گردشگران آشنا باشد. این مقبره مدفن یکی از مشایخ بزرگ صوفیه است. همراه کجارو باشید و بیشتر دراین‌باره بخوانید.
سرای مشیر شیراز
شیراز شهری محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی است و با تعدد مکان‌های دیدنی، تورهای شیراز همیشه از پرطرفدارترین تورها بوده است. یکی از جاذبه‌های این شهر سرای مشیر نام دارد. سرای مشیر تنها یک اثر تاریخی نیست. این بازار قدیمی تصویری واضح از فرهنگ روزگاران گذشته ایران زمین را به نمایش می‌گذارد و به‌خوبی جو حاکم بر روزمرگی و بازارهای قدیمی این مرز و بوم را منعکس می‌کند. همراه ما باشید تا بیشتر درباره سرای مشیر بدانید.
خانه سعادت (موزه خاتم)
خانه سعادت از خانه‌های تاریخی و دیدنی های شیراز به حساب می‌آید و دارای یک حیاط مرکزی و اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری آراسته با کاشی‌کاری، آجرکاری، گره‌چینی، سنگ‌های حجاری‌شده و سقف‌های چوبی است. در سال ۱۳۸۴ به همت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری فارس موزه‌‌ای از هنر خاتم‌کاری در این خانه ایجاد شد که با نام‌های موزه خاتم یا خانه خاتم شهرت دارد. این بنا با شماره ۱۰۴۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه فروغ الملک (موزه هنر مشکین فام)
خانه فروغ الملک با قدمتی که به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول بازمی‌گردد، امروزه یکی از جاهای دیدنی شیراز به شمار میرود. این بنا در ابتدا برای استفاده مسکونی ساخته شد و در طول حیات خود چند بار تغییر کاربری داشت. این بنا امروزه میزبان موزه هنر مشکین فام است و داخل اتاق‌های آن، فضاهایی برای نمایش آثار هنری سه نسل از خانواده‌ی مشکین فام در نظر گرفته شده است. در کنار این آثار، اثرهایی از دیگر هنرمندان استان فارس نیز هست که برخی توسط صاحب اثر و بعضی توسط مجموعه‌داران به موزه هدیه شده‌اند.
موزه پارس شیراز
موزه پارس یکی از مکان‌های دیدنی شیراز است که در میان باغ نظر قرار دارد. این موزه به‌عنوان قدیمی‌ترین موزه استان فارس شناخته می‌شود و آثار با ارزش بسیاری از ادوار مختلف تاریخی در خود جای داده است.
موزه پارس به‌عنوان یکی از دیدنی های شیراز شناخته می‌شود. در این موزه آثار نقاشان مشهور دوره زندیه همانند آقا صادق، میرزا بابا نقاش باشی و جعفر به‌همراه آثاری از نقاشان معاصر همانند صدرالدین شایسته و میر منصور (شاگردان کمال الملک) به چشم می‌خورد. ساختمان اصلی یک عمارت هشت ضلعی نامنظم است که چهار ارسی و چهار ورودی دارد. فضای داخلی بنا شامل یک تالار مرکزی همراه با گنبد است. این عمارت سنگ فرش شده و از مهم‌ترین اجزای داخلی بنا میتوان به حوض هشت ضلعی یک‌پارچه از سنگ مرمر در مرکز عمارت اشاره کرد که از نظر هنر و صنعت بسیار حائز اهمیت است.
معماری بنا بسیار زیبا و خیره‌کننده است. ساختمان دارای چهار شاه‌نشین است که به‌صورت زیبایی طراحی شده‌اند. سطوح داخلی عمارت شامل طاق‌ها و میان طاق‌ها، همگی به‌صورت منظم و گچی هستند که با نقاشی‌های گل و مرغ و خطوط اسلیمی مزین شده‌اند. به‌دلیل صدماتی که به دستور آقامحمدخان قاجار به نقاشی‌ها وارد شد، این نقاشی‌ها توسط استاد محمدباقر جهانمیری به سبک دوره زندیه با رنگ‌های گیاهی بازسازی شده است. در سال ۱۳۴۵ و ۱۳۶۴ هجری شمسی به‌منظور مشخص شدن نقاشی‌های دوره زندیه، سقف شاه‌نشین شمالی طی دو سال لایه‌برداری شد و بقیه بخش‌های سقف به همان شکل باقی ماند.
در محوطه بیرونی موزه پارس، سنگ‌های ازاره کاخ خورشید با نقوش شاهنامه وجود دارد. اولین اثری که مشاهده می‌کنید، سنگ ازاره کاخ خورشید است که تصویر دو شیر روی آن نقش بسته است. قدمت این اثر به دوره قاجاریه باز می‌گردد. دومین اثری که در محوطه به چشم می‌خورد، سنگ نوشته تاریخ رامگرد (رامجرد) است که قدمت آن به سال ۵۹۰ هجری قمری بازمی‌گردد. و در نهایت سومین اثری که در انتهای باغ به چشم می‌خورد، بزرگ‌ترین اثر سنگی تاریخی موجود در محوطه است. سنگ‌های ازاره کاخ خورشید که نقوش شاهنامه روی آن‌ها به چشم می‌خورد. قدمت این اثر هم به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. این موزه در خیابان زند و در نزدیکی ارگ کریم خان واقع شده است.
مسجد نو شیراز
مسجد نو شیراز که با نام‌های مسجد اتابک شیراز و مسجد جامع جدید شیراز نیز شناخته می‌شود، یکی از مساجد دوره اتابکان و دومین مسجد باارزش تاریخی بالا در شیراز است. در کنار بسیاری دیگر از دیدنی های شیراز، این مسجد نیز به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با ۲۰ هزار متر مربع مساحت، مسجد نو شیراز بزرگ‌ترین مسجد ایران به شمار میرود.
آرامگاه شاه شجاع
شهرشیراز میزبان آرامگاه افراد برجسته متعددی است که از این میان میتوان به آرامگاه شاه شجاع اشاره کرد، مدفن کسی که خواص مردم نظیر حافظ شیرازی به مدح او پرداخته‌اند و عموم مردم از پایان دوره حکومتش حسرت خورده‌اند. آرامگاه شاه شجاع از جاهای دیدنی شیراز است؛ اما شاید گردشگران زیادی از آن مطلع نباشند. این مقبره مدفن یکی از سلاطین آل مظفر است که با چهره‌ای زیبا، اخلاقی نیکو و استعداد ادبی‌اش محبوب مردم و شعرا بود. این آرامگاه در نزدیکی مجموعه هفت‌تنان قرار دارد.
در نزدیکی آرامگاه، بنایی آجری وجود دارد که در حال حاضر به‌عنوان کتابخانه آثار و مفاخر فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آرامگاه شاه شجاع در آذر ماه سال ۱۳۵۴ و در ذیل شماره ثبتی ۱۱۶۹/۷ در میان آثار ملی ایران به ثبت رسید.
به فیض جرعه جام تو تشنه‌ایم ولی نمی‌کنیم دلیری نمی‌دهیم صداع
جبین و چهره حافظ خدا جدا مکناد ز خاک بارگه کبریای شاه شجاع
آرامگاه شاه شجاع در شمال‌غربی حافظیه، در نزدیکی مجموعه هفت‌تنان، در کنار بلوار هفت تن قرار دارد.
باغ جهان نما
شیراز شهر تمدن و ادب فارسی پر از باغ‌های معروف و بوستان است. ازاین‌رو شاید به دیدن یک یا دو باغ معروف بسنده و با خودتان فکر کنید تمام این مکان‌ها شبیه به هم هستند. اما در واقع هرکدام از این اماکن ویژگی و زیبایی خود را دارند و به‌هیچ‌وجه با هم قابل قیاس نیستند. باغ جهاننما نیز مانند سه باغ معروف دیگر شهر شیراز شکوه و جلال خاص خود را دارد و به‌عنوان یکی از مشهورترین مکان های دیدنی شیراز میزبان گردشگران است.
دشت ارژن- ایرانگردی و جهانگردی
دشت ارژن
دشت ارژن یکی از مقاصد طبیعت‌گردی جذاب در حدفاصل شیراز و کازرون است که برای افراد علاقه‌مند به طبیعت انتخابی عالی به نظر می‌رسد. هنگام بازدید از دشت ارژن می‌توانید از دریاچه زیبای ارژن، آبشار چرونیز، چادرهای عشایری و بازارچه‌های محلی نیز دیدن کنید. ضمن اینکه روستای ارژن در نزدیکی دشت قرار گرفته است و با بافت قدیمی، کوچه‌باغ‌ها و خانه‌های گلی خود برای بسیاری از گردشگران جذابیت دارد.
دشت ارژن شیراز با مساحت تقریبی ۹۰ کیلومتر مربع در مجاورت کوه‌های زاگرس قرار دارد که این موضوع باعث ایجاد آب‌وهوایی عالی در این منطقه شده است. در شمال آن روستای دشت ارژن و در غرب آن شهر کازرون واقع شده‌اند. محیط سرسبز و وجود حیوانات مختلف، دشت ارژن را به انتخاب بسیاری از گردشگران تبدیل کرده‌اند. ضمن اینکه برخی آثار تاریخی و دریاچه‌ای به همین نام نیز در نزدیکی آن وجود دارد که میتوان با یک تیر دو نشان زد و از همه آن‌ها دیدن کرد.
در صورتی که اهل عکاسی هستید، فرصت نابی برای ثبت لحظه‌های بهشتی خواهید داشت و حتی در فصول سرد سال می‌توانید قاب‌های زیبایی از پاییز و زمستان دشت ارژن را با دوربین‌تان ثبت کنید.
از پوشش گیاهی و درختان موجود در دشت ارژن میتوان به درختان بلوط، زالزالک و بادام اشاره کرد. در فصول سرد سال این دشت مزین به گل‌های نرگس می‌شود و زیبایی و عطر آن‌ها روحتان را جلا می‌دهد. در واقع، پوشش گیاهی و جانوری ارزشمند این دشت باعث شد که در سال ۱۳۵۳ هجری شمسی از طرف سازمان‌های بین‌المللی به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره انتخاب شود. با وجودی که دشت ارژن تا چند دهه قبل محل زندگی شیر و آهوی ایرانی بود؛ امروزه هیچ اثری از آن‌ها نیست.
در سال ۱۳۶۰ هجری شمسی چندین هکتار از منطقه حفاظت‌شده ارژن و پریشان برای احیای گوزن زرد ایرانی محصور شد تا اینکه در پاییز ۱۳۷۲ هجری شمسی، ۱۷ راس گوزن در منطقه میان‌کتل رهاسازی شد. طبق سرشماری سال ۱۳۸۹ هجری شمسی تعداد گوزن‌ها به ۷۵ راس افزایش یافت. با این حال، بنا بر برخی عوامل جمعیت این‌گونه رو به کاهش رفت تا اینکه توسعه فضای زیستی آن‌ها در میان‌کتل و ارسنجان خوشبختانه منجر به احیای این‌گونه ارزشمند در هر دو محل شد.
دشت پهناور و زیبای ارژن نقش مهمی در گذشته شیراز داشته است؛ به‌طوری که نقش‌هایی از شیر، گوزن و آهوی ایرانی بر کتیبه‌های تخت جمشید به‌خوبی نشان می‌دهند که شاهان هخامنشی برای شکار به دشت ارژن می‌رفتند. این دشت وسیع به‌لطف محیط خوش‌آب‌وهوا، محل مطلوبی برای زندگی جانوران و انسان‌ها بوده است.
با این اوصاف میتوان گفت، دشت ارژن علاوه بر اینکه یکی از دشت‌های زیبای ایران به حساب می‌آید، ارزش تاریخی زیادی دارد. از داستان‌های کهن شاهنامه گرفته که در این دشت اتفاق افتادند تا دوره امپراتوری هخامنشی که در نزدیکی این دشت شکل گرفت، دشت ارژن برای قرن‌ها پذیرای نیاکان ما بوده است.
دریاچه و تالاب مهارلو
تالاب مهارلو که به‌عنوان دریاچه مهارلو شناخته می‌شود، بخشی از منطقه شکار ممنوع مهارلو شیراز به شمار میرود. این دریاچه با مساحت ۲۴ هزار هکتار در ارتفاع ۱۵۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد. طول دریاچه مهارلو ۳۱ کیلومتر و حداکثر پهنای آن ۱۱ کیلومتر است. عمق متوسط دریاچه ۵۰ سانتی‌متر و عمیق‌ترین نقطه آن در زمان پر آبی سه متر است. آب این دریاچه از نوع کلرید سدیم- منیزیم و سولفات سدیم است و در فصل‌های خشک سال، یکی از کانسارهای بزرگ نمک ایران محسوب می‌شود.
مهارلو دریاچه‌ای فصلی است که در فصل تابستان، بخش عمده آن خشک و دوباره با بارش باران در فصل پاییز و زمستان آبگیری می‌شود. آب این دریاچه از طریق بارش‌های جوی و رودخانه خشک شیراز، چناراه و سلطان آباد تأمین می‌شود. این رودخانه‌ها سیلاب‌های غرب شیراز را جمع می‌کنند به دریاچه مهارلو می‌ریزند. در حوزه آبریز دریاچه مهارلو همچنین چشمه‌های متعددی وجود دارد که به دریاچه می‌ریزند.
دریاچه مهارلو پناهگاه حیات‌وحش و زیستگاه پرندگان مهاجر به شمار میرود. این پرندگان در صورت مساعد بودن شرایط زیست تا اواسط پاییز در مناطق تالابی فارس و دریاچه مهارلو می‌مانند. هر ساله جمعیت فراوانی از فلامینگوها به این منطقه می‌آیند. شور بودن آب دریاچه مهارلو موجب سازگاری این پرنده می‌شود؛ چراکه غذای اصلی فلامینگوها موجودی شور پسند به نام آرتمیا است و در آب مهارلو فراوان یافت می‌شود.
دریاچه مهارلو زیستگاه پرندگان مهاجری چون فلامینگوها
علاوه بر فلامینگوها پرندگانی چون آنقوت، تنجه، انواع کاکایی، انواع پرندگان کنار آبزی مانند گیلانشاه بزرگ، سلیم کوچک، انواع آبچلیک‌ها، حواصیل، اردک سرسبز و مرغابی در این تالاب زندگی می‌کنند. در اطراف دریاچه همچنین گونه‌های متنوعی از جانوران همچون شغال، گربه وحشی، کفتار و روباه نیز مشاهده می‌شوند.
روستای قلات
روستای قلات، یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی شیراز است که با آب و هوایی دلپذیر و خنک، حتی در فصول گرم سال، میزبان گردشگران بسیاری است. این روستایی ییلاقی با مسیر سنگفرش شده، خانه‌های پلکانی در دامنه کوه، درختان سرسبز، طبیعت بی‌نظیر، چشمه‌های آب سرازیر از دل کوه، دره عمیق و جاذبه‌های تاریخی در همان لحظه اول، چشم شما را به خود خیره خواهد کرد.
اگر به شیراز سفر کردید، حتما به بازدید از روستای قلات بروید؛ روستایی که ردپای سعدی، شاعر بزرگ ایرانی در آن نهفته است. قلات شیراز، نام یک روستای ییلاقی از توابع بخش مرکزی شهرستان شیراز در ۳۶ کیلومتری شمال غرب شهر شیراز است. قلات با مختصات جغرافیایی ۵۲ درجه و ۱۹ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی در ارتفاع ۲,۰۶۵ متری از سطح دریا قرار دارد. این روستای ییلاقی با خانه‌های پلکانی در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ به‌عنوان نخستین بافت روستایی تاریخی طبیعی استان فارس در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلات شیراز در کنار چشمه‌ای زیبا و در میان انبوهی از درختان و باغ‌های سرسبز در جاده یاسوج – شیراز واقع شده است و برای رسیدن به آن از مرکز شهر شیراز، حدود ۴۰ تا ۵۰ دقیقه راه دارید. روستای قلات با تهران نیز حدود ۹۴۰ کیلومتر فاصله دارد.
روستای قلات در نزدیکی کوه قلات (کوه سرخ) قرار گرفته است. این کوه مانند یک دیوار بزرگ از جهات جنوب، شرق و غرب روستا را در برگرفته است و روستا فقط از قسمت شمال قابلیت دسترسی دارد.
رودخانه قره آغاج نیز که از ارتفاعات کوه تاسک سرچشمه می‌گیرد و تا پایین دست را سیراب می‌کند، جلوه‌ای زیبا به روستای قلات بخشیده است.
قدمت قلات شیراز با وجود درختان کهن‌سال به بیش از هزار سال قبل برمی‌گردد. این روستا همواره تحت حاکمیت دالین بوده است. قلات با طبیعت سرسبز، چشمه‌های زیبا و آب و هوای خنک، زمانی تفرجگاه پادشاهان ایران کهن بود و هم‌اکنون نیز گردشگران زیادی در طوال سال از آن دیدن می‌کنند. روستای قلات در گذشته به نام «کلات» شناخته می‌شد. در فرهنگ عمید، کلات به‌معنای ده یا قلعه‌ای است که روی کوه ساخته شده باشد.
گفته می‌شود که یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری قلات، مسائل امنیتی دفاعی بوده است؛ زیرا از قدیم این روستا در سر راه کوچ ایل‌ها و عشایر منطقه قرار داشت و در این منطقه درگیری‌ها و نزاع‌های بسیاری پیش می‌آمد. در ضمن، وجود رودخانه و چشمه‌سارهای فراوان و موقعیت خاص دفاعی و امنیتی را میتوان از دیگر عوامل شکل‌گیری روستا به حساب آورد.
روستای باستانی و زیبای قلات شیراز، طبق سرشماری سال ۱۳۸، بیش از ۷۰۰۰ نفر جمعیت دارد. مردم روستای قلات به گویش بازمانده فارسی میانه جنوب غربی (نیمه لری یا پارسیگ) سخن می‌گویند؛ زبانی که در دوره ساسانی زبان مردم فارس بوده است. آن‌ها با سبک زندگی نیمه سنتی به کارهایی چون کشاورزی، دامداری و باغداری و حرفه گیوه‌بافی مشغول هستند. مردم روستا در مراسم‌ها و جشن‌های خود نیز لباس‌های قشقایی بر تن می‌کنند و با سازهایی چون ضرب، ویلون، دهل و سرنا، موسیقی محلی می‌نوازند.
اهالی قلات در عروسی‌ها نوعی آواز به نام واشنگ می‌خوانند و به بازی‌های سنتی چون چوب بازی یا ترکه بازی مشغول می‌شوند. واشنگ، نوعی هم‌آوایی است که توسط زنان این روستا در عروسی‌ها اجرا می‌شود و بسیار زیبا و دلنشین است. قلات، یکی از مراکز تولید گیوه است. گیوه، نوعی کفش است که با مواد طبیعی ساخته می‌شود و در برابر تغییرات آب و هوایی مقاوم است؛ به همین دلیل میتوان از این کفش در مناطق کوهستانی استفاده کرد. جالب است بدانید که گیوه هرچه کهنه‌تر شود، راحت‌تر و نرم‌تر می‌شود.
برای دسترسی به روستای قلات در ابتدا به شهر شیراز بروید و از آنجا وارد جاده شیراز به سپیدان (اردکان) شوید.